"Kuldaskeið"

Ef maður les netmiðla, það er að segja fréttamiðla á netinu, blogg og fasbók, er alveg sláandi að svo virðist sem fjöldi manns, kannski flestir, standi í þeirri trú að nýtt "kuldaskeið" sé framundan. Og muni standa í nokkra áratugi.

Nú er það staðreynd að á þessari öld hafa verið svo mikil hlýindi að þess eru engin dæmi í samfellt jafn mörg ár. Fyrstu 14 ár þessarar aldar eru um 0,8 stigum hlýrri á landinu hvað ársmeðalhita snertir en  síðustu 14 ár 20. aldar, vetarhitinn um 1,1 stigi en sumarhitinn um 0,7 stigum hlýrri. Og það er varla raunhæft að vænta þess að hlýindi af slíkri stærðargráðu haldi áfram af sama krafti alveg von úr viti. Einhver kólnun virðist óumflýajanleg en fall úr allra hæstu hæðum er ekki það sama og kuldatíð. 

Af 20 hlýjustu árum á landinu sem hafa mælst alla mælingasöguna hafa 8 verið á okkar öld, þeirra á meðal þau tvö allra hlýjustu og var árið í fyrra annað þeirra! Varla sterkur fyrirboði kuldaskeiðs! Kaldasta árið á þessari öld á landinu, 2005, var hlýrra en öll ár 1987-2000 nema tvö en eitt var svipað.  

Séu þessi 14 ár okkar aldar hins vegar borin saman við það langtímameðaltal hita sem enn er miðað við, 1961-1990, er munurinn á ársmeðalhita meiri en heilt stig, svo ótrúlegt sem það hljómar. Öll 30 árin á því skeiði voru kaldari en 2005 nema fimm. En vitaskuld ber þess þá að gæta að þarna eru 14 ár borin saman við 30. Þetta sýnir samt hve mikil hlýindi við búum nú við og hvers konar hitafar er sterkast í minni og upplifun fólks. 

Í ljósi þeirra óvenjulegu hlýinda sem ríkt hafa á þessari öld má svo spyrja hvers konar ástand  beri að kalla "kuldakskeið" þó eitthvað kólni frá þeim methlýindum. Ef næstu 14 ár væru t.d. að ársmeðalhita 0,4 stigum kaldari en það sem af er á þessari öld, væru þau samt sambærileg við hlýindaskeiðið 1931-1960. Væri þá hægt að kalla það raunverulegt "kuldaskeið"? Að mínu að vísu takmarkaða viti ber að tala fremur gætilega og af varakárni í alvöru umræðum um veðurfarsbreytingar. Jafnvel orðin sjálf sem notuð eru geta verið varasöm eða jafnvel villandi.

Svo má líka deila um það hvenær núverandi hlýindaskeið hófst, sumir segja 1996, aðrir vilja miða við upphaf okkar aldar en frá þeim tíma hafa til dæmis ÖLL árin í Reykjavik náð meira en fimm stigum í meðalhita og þar með verið hlýrri en árin voru þar að meðaltali á hlýindaskeiðinu 1931-1960 nema árið 2013 sem var í þó alveg í því meðallagi. Að teygja núverandi hlýndaskeið aftur um 25 ár eins og gert er þarna í yfirliti Morgunblaðsins (í blaðinu sjálfu) finnst mér nokkuð langsótt þó þá væri tekið að mildast frá því kuldaskeiði 20. aldar sem hófst með hafísárunum.    

Já, "kuldaskeiðið". Eins og ég gat um áðan er engu líkara af netmiðlum en að margir standi í þeirri trú að það SÉ framundan. Eins og það sé bara óhjákvæmilega framtíðin.

Ástæðan er sú að einn ágætur veðurfræðingur og aðeins einn hefur boðað nýtt "kuldaskeið" sem muni vara í ein 30 ár. Þetta hafa fjölmiðlar haft eftir honum hvað eftir annað undanfarið. Ekki hefur þeim samt dottið í hug að leita álits annarra íslenskra veðurfræðinga um þetta atriði. Þetta má því með kalla dálitla kranablaðamennsku, að endurtaka spurningalaust í sífellu eitt sjónarmið og láta sem önnur séu ekki til.

Af þeim kveinstöfum sem margir hafa verið með hástöfum eftir að loksins núna kom vetur í kaldara lagi miðað við þessa öld (þó ekki kaldari en svo að mesta frost  vetrarins í Surtsey var -4,9 stig og mældist fyrir fáum dögum!) finnst mér það eiginlega ábyrgðarhluti að fjölmilar séu hvað eftir annað að birta algjörlega einhliða framtíðarsjónarmið um veðurfar og reyni ekki að leita annarra viðhorfa. 

Spár eru auðvitað spár en ekki raunveruleiki og menn geta bollalagt um þær í mismikilli alvöru. En með algjörlega einhliða upplýsingum um spár um veðurfar, en reynslan í vetur sýnir sannarlega að veðurfar skiptir fólk miklu máli, má hæglega skapa  andrúmsloft, stemningu og væntingar, sem mótar heilt þjóðfélag, ef dæma má eftir þeim glugga sem netmiðlar og aðrir fjölmiðlar eru inn í  samfélagið.

Það væri því ekki út í hött að fjölmiðlar spyrðu fleiri en einn íslenskan veðurfræðing hreint út um það hvaða framtíðarsýn þeir hafi um veðurfar næstu ára eða áratuga og þeir færi rök fyrr máli sínu byggð á staðreyndum, gögnum og skynsamlegum líkum. Það yrði mörgum eflaust kærkomið til fróðleiks og pælinga. Og gæti jafnvel hreinlega komið í veg fyrir að þjóðin fari nú alveg af hjörunum af ótta við meint harðindi og hallæri! Íslenskir veðurfræðingar skipta tugum, hver öðrum sprenglærðari og snjallari!

Er það eitthvað tabú eða feimnismál að fram komi í fjölmiðlum fleiri en eitt álit um framtiðarhorfur veðurfars?

Það er varla neitt einhuga samkomulag um þær horfur, sem hægt er að gera að nokkurs konar opinberum sannleika af því ekkert annað kemur fram, nema þá um undirliggjandi almenna hlýnun vegna aukinna gróðurhúsaáhrifa á okkar mjög svo veðurfarslega breytilega landssvæði. 

Nýtt kuldaskeið gæti tekið við

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2015_9_0.xlsx