Dagur tónlistarinnar var í gær

Það er mesta furða hvað ég hef bloggað lítið um tónlist því hún er það sem mesta ánægju hefur gefið mér í lífinu - ásamt veðrinu.  Ég hef hlustað á tónlist síðan ég man eftir mér. Þegar ég var barn lá ég í Kanaútvarpinu og í öllum dægurlagaþáttum í því íslenska. Klassíska músik uppgötvaði ég ekki fyrr en síðar en tónlist var ekki haldið að mér á heimili mínu.

Ég er samt ekki neinn tónlistarmaður að upplagi eða hæfileikum, bara pælari. Þegar ég var orðinn  stálpaður lærði ég nótur og undirstöðuatriði tónfræðinnar af bókum án þess að hafa hljóðfæri en það var mér svo gefið á unglingsárum. Þá lærði ég dálítið á píanó og síðar orgel og eitthvað í hljómfræði.

Aldrei nota ég tónlist sem afþreyingu eða bakgrunn. Ég hlusta bara eingöngu. Þess vegna hlusta ég aldrei mikið og æ minna með árunum. Fyrir mér er músik list og henni getur maður ekki sinnt nema stöku sinnum þegar maður er í hátíðarskapi.

Ég hef sérstakar mætur á barokkmeistaranum Heinrich Schütz sem fæddist hundrað árum á undan Bach. Fyrsta tónverkið sem ég heyrði eftir hann var Jólasagan og það finnst mér hjartahreinasta tónlist sem ég þekki. Passíur Bachs og h-moll messan eru einn af hæstu tindunum í tónlistinni. Á passíurnar hlusta ég til skiptis á föstudaginn langa en á messuna á nokkurra ára fresti. Kantötur Bachs, vel yfir 200 að tölu, eru mér óendanleg uppspretta listrænnar gleði.

Eftir Mozart held ég mest upp á hina svonefndu Haydnkvartetta. Mozart samdi  mestalla músik sína af einhverjum gefnum tilefnum, fyrir tónleika eða fyrir sérstaka hljóðfæraleikara, en kvartetta þessa samdi hann af innri þörf og þar birtist hann af einna mestri snilld. Ég hef líka mikla ást á hinum harmræna strengjakvintett hans  í g-moll, K 516. Hann sker i hjartað. Ég vil að músik skeri í hjartað enda er góð tónlist alltaf tregablandin á einhvern veg og minnir á sætan hverfulleika lífsins.

Síðustu strengjakvartettar Beethovens eru hugsanlega dýpsta tónlist sem um getur, að mínu áliti. Hann er þar kominn handan við venjulegt mannlíf og kannar einhverja óræða heima.

Ég er afskaplega veikur fyrir ljóðatónlist eða sönglögum. Kannski vegna þess að sú tónlist sameinar bókmenntir og tónlist en ég var alltaf mjög veikur fyrir fagurbókmenntum þar til fyrir svona fimmtán árum. Ég hef gert mér sérstakt far um að kynnast öllum sönglögum Schuberts, Mozarts, Beethovens, Schumanns, Mendelsohns, Liszts, Brahms, Hugo Wolfs og Richard Strauss. Schubert er bestur en Wolf, sem var mjög eminem tónskáld um sína daga, næst bestur en allir eru þeir feiknarlega góðir.

Strengjakvintett Schuberts í C-dúr finnst mér dýrlegasta hljóðfæraverk í heimi.  

Ég er enginn sérstakur óperuunnandi en þekki þó mjög margar óperur. Uppáhaldsóperurnar mínar eru Parsifal eftir Wagner, Boris Godunov eftir Mussorgsky og Don Giovanni eftir Mozart. Ég er líka mjög hrifinn af óperum hins óviðjafnanlega Leo Janáceks, sérstaklega Litlu klóku refalæðunni.

Af tuttugustu aldar tónlist eru mér engin sérstök verk hugstæðari en önnur. Þau eru öll sama tóbakið - rótsterkt og gott. Mér finnst samt meira til um Alban Berg og einkanlega Anton von Webern en sjálfan Schönberg. Af þeim sem nú eru uppi eða nýdánir eru Ligetti og Lutoslawski í miklu uppáhaldi og svo er ég mjög viðkvæmur fyrir Alfred Schnittke og Arvo Pärt og henni Gubadúlínu. Hún er algjör dúlla.

Ég hef reynt að verða mér úti um alla diska sem gefnir hafa verið út með verkum íslenskra tónskálda.

Og ég held ekki vatni yfir amerískri kántrýmúsik.

Ég ólst upp við fyrsta rokktímabilið og Elvis er eina átrúnaðargoð ævi minnar. Ég fylgdist vel með popppinu framundir svona 1980 og lauslegar eftir það þar til á síðustu árum að ég hef alveg dottið út. 

Fyrir mér er músik list en ekki afþreying. Ég tel hina svökölluðu  "æðri músik", klassíska tónlist, hiklaust æðri en poppið. Auðvitað er til mikið af drasli í klassíska geiranum, flest tónlist er bara drasl, innantómur hávaði, en hin miklu tónskáld þessarar greinar teljast meðal mestu andansjöfra mannkynsins líkt og t.d. Shakespeare, Cervantes og Dostojevskí í bókmenntunum og stóru myndlistarmenn endurreisnarinnar og seinni blómaskeiða. Þeir birta lífið í sinni mestu dýpt og eru sér á parti.

Poppið er auðvitað líka misjafnt að gæðum en jafnvel það besta finnst mér falla alveg í skuggann af klassíkini.

Klassíkin er fyrir fagurkera. Poppið er fyrir plebba.

Og þessi Enimen, eða hvað hann nú heitir, er bara fyrir últra fæðingarhálfvita.

Ef einhver vill hata mig fyrir þessi orð er það mér alveg sérstakt ánægjuefni.

Athugasemdir

[Árni Matthíasson , 11.11.2007 kl. 14:08]

Sæll vertu Sigurður.

Mig langaði að taka undir það sem þú segir um Schütz, enda hef ég haft sérstakt dálæti á honum árum saman. Sérdeilis skemmtilegt tónskáld, en í uppáhaldi hjá mér er Sieben Worte Jesu Christi am Kreuz. Fín upptaka af því til á Harmonia Mundi.

Mig langaði líka að benda þér á þýskt tónskáld sem þeir Tólftónamenn gaukuðu að mér fyrir stuttu, Carl Heinrich Graun, 1703-1759, en jólaóratóría hans er frábært verk.

Telemann er líka í metum hjá mér, Jólakantötur hans er til að mynda einkar skemmtilegar, en þó sérstaklega verkin sem hann skrifaði síðustu æviárin og CPO hefur verið duglegt að gefa út. Upprisan, Die Auferstehung, óratóría frá 1761, þegar karlinn er kominn á níræðisaldur, er þannig stórmerkileg finnst mér.

Og svo finnst mér Eminem fínn líka. 

[Sigurður Þór Guðjónsson, 11.11.2007 kl. 16:35]

Nú, heitir hann Eminem hann Enimen!

[Sigurður Þór Guðjónsson, 11.11.2007 kl. 17:25]

Já og til hamingju með Bjarkarlaufið!

[Þórunn Hrefna (fyrrverandi pönkari) (IP-tala skráð) 11.11.2007 kl. 22:40]

Ég skil þetta sem skelfilega sneið til mín og nú skaltu aldeilis fá að finna fyrir því!

Því miður (fyrir þig) þá trúi ég því að ofbeldi leysi allan vanda og þess vegna skaltu vara þig þegar þú ætlar út með ruslið á næstunni góurinn. Þú verður mjög sennilega laminn með hafnarboltakylfu í þinn þröngsýna haus!

Neinei. Nú er ég bara að gera góðlátlegt grín. Ég þarf líka ekkert að styðja við Eminem fyrst að Bjarkarlaufshafinn hefur lagt blessun sína yfir hann.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 12.11.2007 kl. 17:59]