Páskaveðrið frá Skaftáreldum

Hér er greint frá páskaveðrinu allt frá tímum Skaftárelda. Páskar eru þá taldir allir dagarnir frá skírdegi til annars í  páskum. Hægt er að sjá í fylgiskjali töflur um veðrið í Reykjavík eða í Stykkishólmi og á Akureyri eða Hallormsstað. Til 1949 er birtur hámarks-og lágmarkshiti sólarhringsins, meðalhiti, sólarstundir og úrkoma fyrir Reykjavík og Akureyri og meðalvindhraði fyrir Reykjavík. Til þess að auðvelda mönnum að halda sig við rétta dálka eru hitatölur fyrir Akureyri svartletraðar en allir úrkomudálkar eru grænir og sólardálkar rauðbrúnir. Til að auðvelda mönnum andstreymi lífsins almennt talað kann ég svo enginn betri ráð en fylgjast ávallt vel með öllum daglegum veðrabrigðum.

Frá 1938 til 1948 kemur fram hiti og úrkoma á Hallormsstað en sólin aftur á móti áfram á Akureyri til 1923. Lengra aftur ná ekki þessar töflur fyrir norður- eða austurland. Fyrir Reykjavík halda þær hins vegar áfram allt til 1936.

Nú skulu menn taka vel eftir því sem hér er skrifað fyrir neðan.

Engar daglegar hitatölur er að hafa fyrir Reykjavík frá 1921 til 1935 en hins vegar daglegt sólskin og úrkomu. Í stað hita frá höfuðstaðnum er sett inn hæsti og lægsti hitaálestur fastra athugunartíma kl. 8, 14 og 21/22 í Stykkishólmi þennan tíma. Meðaltal fylgir með sem er náttúrlega afbrigðilega hátt af því næturhitann vantar. Þetta allt verða menn að hafa í huga. En þetta er gert til að menn hafi einhverja hugmynd um hitastig páskanna þennan tíma, þetta sýnir a.m.k. hvort hlýtt hefur verið eða kalt þó hiti í Stykkishólmi og Reykjavík sé auðvitað ekki alltaf sá sami. Þessar hitatölur eru skáletraraðar. Lengst til hægri er meðalhiti hvers dags bæði í Reykjavík og á Akureyri degnir út og meðaltöl reiknuð fyrir alla páskahelgina frá 1949 og allra lengst til hægri er meðalhiti beggja stöðvanna. Það er því auðvelt að finna hlýjustu og köldustu páskana. Hæsta gildi í hverjum dálki í öllum töflunum er rauðletrað svo það er auðvelt að finna og það lægsta bláleitt.  

Árið 1920 hefur dálítið hjárænulega sérstöðu eins og sést en það ár tók Veðurstofan til starfa.

Aftur tekur þá Reykjavík  við 1920 hvað hita og úrkomu varaðar. Úrkoman frá 1907 til 1885.  Um úrkomudálkana er það að annars segja að þegar 0.0 stendur í þeim hefur úrkoma verið "svo lítil að hún mældist ekki" en þegar dálkur er auður hefur ekki komið deigur dropi úr lofti. Úrkoman er mæld kl. 9 og sýnir úrkoman á skírdag það sem féll af himni frá kl. 9 þann dag til 9 á föstudaginn langa, en það sem er skráð á  öðrum í páskum það sem kom frá kl. 9 þann dag til kl. 9 á þriðjudag eftir páska og sambærilegt hina dagana.  

Fyrir Reykjavík heldur hér áfram hámark-og lágmark í hita og meðaltal þess hita allt til 1885.

Síðan kemur millibilsástand til 1854.

Þennan tíma er það hitinn í Stykkishólmi sem birtur er, frá 1874 til 1884 það hæsta og lægsta sem lesið var á mæli þrisvar á dag eins og árin 1921-1935 (og meðaltal þeirra) en frá 1854 til 1873 er um raunverulegar hámarks-og lágmarksmælingar að ræða og meðaltal þeirra í Stykkishólmi. 

Síðan kemur enn á ný  hámark-og lágmark í Reykjavík og daglegt meðaltal þeirra allt til ársins 1830. Frá 1823 til 1830 er bara ein tala upp á grín en þær mælingar eru víst í öðrum og verri gæðaflokki en hinar en sýna þó hvort áberandi kalt var eða hlýtt.

Allt er þetta kannski hryllilega flókið fyrir viðkvæmar sálir í páskaskapi en við það verður að búa meðan ekki eru á lausu tölur fyrir Reykjavík allan þennan tíma, en athuganir þar lágu reyndar alveg niðri frá 1854 til 1870 og ekki hef ég gagnlegar páskatölur þaðan fyrr en 1885.       

Svo eru hér tveir forneskjulegir en stórskrýtnir bónusar.

Danskir landmælingamenn gerðu veðurathuganir á Akureyri sem ná yfir páskana 1808 til 1814. Þar var athugað að morgni, miðjan dag og að kvöldi og ég birti að gamni hæstu og lægstu hitatölur hvern páskadag þessara ára. Þarna koma fram allra köldustu páskar sem mælst hafa, árið 1812 og litlu skárri 1811.

Rasmus Lievog athugaði veðrið nokkrum sinnum frá morgni til kvölds við Lambhús á Álftanesi á árunum kringum Skaftárelda og koma tölur þaðan hér líka fram til ánægjuauka fyrir veðurfana. Þessar bónustölur eru ekki jafn áreiðanlegar  og hinar yngri en gefa samt  vísbendingar um páskaveður þessara ára.

Á blaði 2 á fylgiskjalinu sést mesti og minnsti hiti sem mælst hefur á landinu öllu hvern páskadag frá 1949 og hvar hann hefur mælst. Til 1994 eru hér eingöngu um að ræða mælingar frá mönnuðum veðurstöðvum þar sem hiti er mældur á dýrindis kvikasilfursmæla. Frá 1995 koma mælingar frá sjálfvikrum stöðvum einnig inn án þess að þess að það sé yfirleitt sérstaklega auðkennt.

Dagarnir eru merktir með fyrsta staf sínum nema páskadagurinn er skrifaður alveg út.

Frá vandræðaárunum 1921 til 1948 eru þarna birtar nokkrar hitatölur um mesta og minnsta hita á landinu úr Veðráttunni, mánaðaryfirliti Veðurstofunnar. Þetta er ekki mesti eða minnsti hiti sem mælst hefur hvern viðkomandi dag, nema einstaka sinnum, heldur einfaldega hæsti hiti mánaðarins á viðkomandi veðurstöð þegar svo vildi til að hann féll á einhvern háítíðisdaginn en vel getur verið að meiri eða minni hiti hafi þá verið á öðrum stöðvum þennan dag þó mesti og minnsti mánaðarhiti þeirra hafi ekki fallið á hátíðisdagana. Þetta sýnir þó, æði tilviljanakennt að vísu, hvenær hlýindi eða kuldar hafa ríkt þessa daga á landinu. En dagleg hámörk þessara ára yfir allt landið liggja ekki á lausu.  

Þarna er líka yst til hægri sérstaklega dregið út sól og úrkoma hvern dag á páskum í Reykjavík og Akureyri svo menn geta séð í hendi sér hvaða páskar voru sólríkir og hverjir blautir. Og loks er allra lengst til hægri hægt að sjá snjódýpt alhvítra daga yfir páskana í Reykjavík frá 1961 og Akureyri frá 1985. Stundum er jörð flekkótt en þegar reitur er auður hefur alveg snjólaust verið.

Eins og menn sjá hefur nær enginn snjór verið á páskunum síðustu árin. 

Á blaði 2 er líka að gamni hæsti álestur sem lesinn var á hitamæla á föstum skeytatímum fyrir fáeinar stöðvar á landinu á árunum 1907 til 1919. Þar sést hvort páskarnir hafa verið hlýrir eða kaldir. Páskahretið alræmda 1917 kemur t.d. ansi groddalega fram.  

Allar eru tölur þessar frá Veðurstofunni, flestar prentaðar frá 1957, en hinar óprentaðar, en villur eru á ábyrgð og skömm bloggarans en þá líka heiðurinn af að hafa það framtak að nenna að standa í þessum fádæmum af einskærri páska- og veðurgleði og alrtúísksri ást á landi voru sem fer veðurbatnandi með hverju ári.

Hlýjustu páskarnir í heild á landinu voru árin 2005 og 2003 en páskarnir árin 1948, 1968, 1973 og 1981 voru einnig mjög hlýir. Hlýjasti páskadagur og annar í páskum saman var árið 2003. Köldustu páskar eftir 1949 voru 1967 og 1961 en árin 1951, 1970 og 1953 voru einnig mjög kaldir. Kaldasti páskadagur og annar í páskum saman var árið 1961.

Sólríkustu páskarnir í Reykjavík voru árið 2000 þegar heiðskírt var alla dagana í kaldri norðanátt en hlýju páskana 1973 var næstum því engin sól. Á Akureyri voru páskarnir 1981 sólríkastir en köldu páskarnir 1970 sólarminnstir. Úrkomusömustu páskar í Reykjavík voru 1921 en úrkomulaust var páskana 1942 og 2000. Á Akureyri voru páskarnir 1959 (frá 1949) votastir en alveg þurrt var 1981. Snjóþyngstu páskarnir í Reykjavík voru 1989, þann alræmda snjóavetur, en á Akureyri árið eftir.

Loks eru hér kort af Íslandi á hádegi fyrir hlýjustu og köldustu dagana yfir hátíðarnar frá 1949, fyrst hlýju, svo köldu. Það er aldeilis munur á þeim.

Skírdagur 2003 og 1953.   

Föstudagurinn langi 2003 og 1967.

Laugardagur fyrir páska 2005 og 1967. Laugardagurinn fyrir páska árið 1948 var líklega enn hlýrri en 2005.

Páskadagur 1956 og 1961.

Annar í páskum 1974 og 1961.           

Svo óska ég öllum andans upprisu um þessa páska.

  

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• paskaar.xls

Athugasemdir

[María Kristjánsdóttir, 20.3.2008 kl. 17:26]

Ég er að hlusta á Árstíðirnar leiknar á harmoniku meðan ég skoða þessi merku kort, reyndar Bayan harmoniku, sem smíðuð var í Sovétríkjunum og átti að verða besta harmoníka í heimi- "sósíalísk harmoníka" - hún hljómar ansi vel verð ég að segja!

[Emil Hannes Valgeirsson, 20.3.2008 kl. 17:52]

Ég var hinsvegar að hlusta á Paganini tónleika frá Grafarvogskirkju á Rás 1 á meðan ég skoðaði þetta en fiðlutónlist er líka ágæt með veðurpælingum. Það er greinilegt á meðfylgjandi kortum og tölum að það er allra veðra von á páskum. Það er líka greinilega ekkert vor um þessa páska (nema náttúrulega faðir vor).

[Sigurður Þór Guðjónsson, 20.3.2008 kl. 17:53]

Sósíalisminn hljómaði einu sinni ljúflega. En nú væntum vér upprisu herrans Krists. 

[Sigurður Þór Guðjónsson, 20.3.2008 kl. 17:54]

Ég var að hlusta á allar passíur hins heilaga Heinrich Schutz, Jóhannesar, Lúkasar og Mattheusar.

[Lára Hanna Einarsdóttir, 20.3.2008 kl. 17:56]

Ég er að vinna og stelst í að lesa þetta í bútum öðru hvoru...