Jólaskapið

Ég er  ekki kominn í neitt jólaskap. Samt er ég heilmikill jólamaður. Á aðfangadagskvöld loka ég mig til dæmis alveg af í klukustund til að hlusta, einn Íslendinga, á Jólasögu hins heilaga vitrings Heinrich Schütz. Hann fæddist hundrað árum á undan Bach en varð með langlífustu mönnum og dó um daginn, má segja. Ég hef líka ljósum skrýtt jólatré í stofunni minni sem er full af ógurlega þykkum bókum og innrammaða mynd af jólasveinum í eldhúsinu. Mynd þessi er eldri en ég og er ég þó gamall og geðstirður og kom frá Svíþjóð þegar pabbi sigldi um öll heimsins höf á dögum Línu langsokks. Myndin er svona gamaldags jólaleg.

Ég set þetta samt ekki upp fyrr en á Þorkáksmessukvöld og á eftir bý ég til jólabúðinginn fræga. Mamma kenndi mér að búa hann til síðasta árið sem hún var af þessum heim og enginn í heiminum kann núna að búa hann til nema ég og ég verð að búa til margfalda skammta fyrir alla stórsfjölskylduna, það er að segja systur mínar og börn þeirra sem voru ansi óþæg þegar þau voru lítil þó þau hafi nú ekki verið nándar nærri því eins fáránlega lítil eins og ég var þegar ég var lítill.

Búðingur þessi er svo góður að allir verða miklu betri menn eftir að hafa borðað hann. Sannkölluð jólabörn. Ég ét hann, afskakið borða ætlaði ég að segja, á hverjum degi fram á gamlárskvöld. Þá dett ég ekki í það en horfi á alla aðra gera það og er alveg sama. Síðast datt ég kylliflatur í það á gamlárskvöld.1979. Og ég varð alveg blindfullur og sjálfum mér til svo mikillar skammar að síðan hefi ég eigi áfengi bragðað. Og aldrei langað í það. Og aldrei átt í neinni baráttu. Og aldrei séð eftir því að hafa hætt. Ég hvet reyndar unga og aldna til að fylgja fögru fordæmi mínu. Detta í það í síðasta sinn núna á gamlárskvöld. Ég á ekki við það að menn og konur drekki sig það kvöld í hel heldur að allir verði bláedrú á nýársdag og lifi sober og happily ever after.

Já, og nú finn ég að ég er bara kominn í þetta líka fína jólaskap.     

Afleiðingarnar af mesta eldgosi Íslandssögunnar

Það er einn af leyndardómum íslenskrar sögu hvers vegna engar frásagnir hafa varðveist um afleiðingarnar af mesta eldgosi Íslandssögunnar í Eldgjá árið 934. Spor eftir gosið eru greinileg í ískjörnum Grænlandsjökuls og ársetningin er ekki í vafa. Áður hugðu menn  að gos þetta hafi staðið í nokkra mánuði en nú hefur verið skýrt frá rannsóknum sem sýna að það hafi varað í 4- 8 ár og verið mun öflugra en haldið hefur verið. Sprengivirknin í upphafi eldgossins hafi einnig verið margfalt öflugri en áður var talið. Áætlað er að upp í háloftin hafi farið kringum fjórum sinnum meira af brennisteinsmóðu en í Skaftáreldum árið 1783 en í kjölfar þeirra komu móðuharðindin svokölluðu eins og allir vita og mesti mannfellir í sögu þjóðarinnar. Nýjar rannsóknir sýna að Eldgjárgosið olli hungursneyð í Egyptalandi vegna þurrka i Nílarfljóti og ýmis konar öðrum hörmungum víða um heim. Afleiðingar gossins fyrir Íslendinga hljóta að hafa orðið alveg gríðarlegar þó landkostir hafi þá verið betri en þeir voru orðnir í Skaftáreldum. Það er því furðulegt að hvergi er að afleiðingunum vikið í íslenskum heimildum, ekki í annálum eða öðrum rituðum heimildum og ekki heldur í arfsögnum. Ekki nokkur skapaður hlutur.

Hins vegar er tvisvar vikið að gosinu sjálfu í Landnámu:

Hrafn hafnarlykill var víkingur mikill; hann fór til Íslands og nam land milli Hólmsár  og Eyjarár og bjó í Dynskógum; hann vissi fyrir eldsuppkomu og færði bú sitt í Lágey.

 

Gnúpur fór til Íslands fyrir víga sakir þeirra bræðra og nam land milli Kúðafljóts og Eyjarár, Álftaver allt; þar var þá vatn mikið og álftaveiðar á. Molda-Gnúpur seldi mörgum mönnum af landnámi sínu, og gjörðist þar fjölbyggt, áður jarðeldur rann þar ofan, en þá flýðu þeir vestur til Höfðabrekku og gerðu þar tjaldbúðir, er heitir á Tjaldavelli.   

 

 Þorvaldur Þórðarson jarðfræðingur lætur sér detta í hug í Morgunblaðinu um daginn að fornmenn hafi ekki viljað fjalla um þessa atburði og afleiðingar þeirra vegna þess að þeir hafi fælt frá frekara landnámi, verið slæm auglýsing fyrir landið.   En getur samt ekki verið að til sé frásögn um afleiðingar hamfaranna eftir allt saman?  Í mörgum annálum er vikið að óöld hinni miklu í heiðni sem er að vísu ársett árið 975 eða 976.  

975 Resensannáll: Óöld hin fyrri.

Forniannáll: Óöld hin fyrri.

Konungsannáll: Óöld.

Skálholtsannáll: Óöld hin fyrri.

Lögmannsannáll: Óöld hin fyrri.

Gottskálksannáll: Óöld.

976 Flateyjarbókarannáll: Óöld hin fyrri.   

Og Landnáma sjálf segir þetta í Viðauka Skarðsárbókarr: Óaldar vetur varð mikill á Íslandi í heiðni í þann tíma er Har (aldur) konungur Gráfeldur féll, en Hákon jarl tók ríki í Nor(egi). Sá hefur mestur verið á Íslandi. Þá átu menn hrafna og melrakka og mörg óátan ill var etinn, en sumir létu drepa gamalmenni og ómaga og hrinda fyrir hamra. Þá sultu margir menn til bana, en sumir lögðust út að stela, og urðu fyrir það sekir og drepnir. Þá vógust skógar menn sjálfir, því var það lögtekið að ráði Eyjólfs Valgarðarsonar að hvor frelsti sig, er iij dræpi seka.

 Landnáma var fyrst rituð á 12. öld en frumgerðin er löngu glötuð en  til eru nokkrar yngri afskriftir.  Viðaukann skráði Björn Jónsson á Skarðssá á 17. öld eftir heimildum sem þá voru til en hafa síðan glatast. Tímavísunin til falls Haraldar gráfelds og Eyjólfs Valgarðssonar kemur ekki heim og saman við ársetningu annálanna. En er allt sem sýnist? Kannski glittir þarna í arfsögn, sem aðeins varðveittist í þeirri gerð Landnámu sem Björn þekkti á sínum tíma, um einstæð harðindi sem ársett voru eftir á og sett í samhengi við aðra atburði sem ekki gerðust samtímis og þessi saga sé uppspretta frásagnanna í annálunum. Ártalið hafi svo einhvern tíma snemma misfarist og villan síðan gengið aftur. Þarna er talað um þann vetur sem mestur hafi verið á Íslandi. Er ekki einmitt líklegt að slíkur vetur hafi komið í kjölfar hamfara sem voru miklu meiri en Skaftáreldar, jafnvel nokkrir vetur saman eftir 934? Er sennilegt að 40 árum síðar, þegar ekkert sérstakt var að gerast í náttúrunni, hafi komið vetrarharðindi sem slegið hafi út afleiðingarnar af mesta eldgosi í Íslandssögunni? 

Og ég er víst ekki sá fyrsti sem lætur sér detta í hug að þau harðindi sem annálarnir og Viðauki Skarðsárbókar Landnámu segja frá hafi í rauninni verið afleiðingarnar af gosinu í Eldgjá árið 934 en tímasetningin færst til af einhverjum ástæðum.  

Satan í mannsmynd

Ef ég hefði verið skírður Satan eins og Natan Ketilsson átti upphaflega að heita að beiðni draumskratta, eftir því sem var verið að segja í sjónvarpinu, þó presturinn breytti nafninu í Natan, væri ég víst óumdeilanlega Satan í mannmynd.  

Borat í bíó

Mig langar alveg sjúklega til að sjá Borat í bíó. En ég hef bara engan til að fara með því vinir mínir hafa yfirgefið mig. Ég er svo afskaplega siðavandur að ég verð að hafa einhvern við hliðina á mér til að styrkja mig ef ég skyldi nú fá froðufellandi hneykslunarkast í bíóinu. Mér er sagt að Borat sýni jafnvel á sér  boruna og sé alveg feikilega borubrattur. 

Þetta verð ég endilega að sjá.

Hláturinn lengir lífið

Það var frábært að sjá kynnuna í Kastljósi, sem ég man nú ómögulega hvað heitir í augnablikinu, fá hláturskast í beinni útsendingu. Ég fór líka að skellihlægja og fannst lífið allt í einu vera svo skemmtilegt. Þá tók ég líka eftir því að hún varð í þessari uppákomu miklu sætari en hún hefur nokkru sinni verið. Svo tók hún fyrir munninn eins og fermingarstelpa sem uppgötvar að hún er að valda hneykslun í kirkjunni. Þá varð hún enn þá sætari. Strax á eftir var auglýsing um bókina Veður og umhverfi. Þá bók keypti ég einmitt í dag. Ég hef flett henni í gegn en ekki lesið hana. Bókin er útlend. Hún er falleg fyrir augað en virðist rista ansi grunnt. Þetta er svona stikkorðabók.

Það er orðið knýjandi að út komi á íslensku bók um veðurfræði og íslenskt veðurfar þar sem nokkuð ýtarlega væri fjallað um efnið en það væri samt við hæfi þeirrar alþýðu sem nennir að kafa aðeins undir yfirborðið. 

Meðal annarra orða: Veðurblogg er eina bloggið sem er vitsmunaverum sæmandi. Þess vegna verður þetta nú ekki ekki meira að sinni.

Og í þessum skrifuðu orðum held ég að hún sé enn að fá hláturskast. Það er eðli hlátuskasta að ómögulegt er að losna við þau þegar þau koma á annað borð.

 Hlátursköstin hafa sinn eigin sjálfstæða vilja.

Hið fullkomna jólaveður

Lítið út um gluggann! Einmitt svona vil ég að jólaveðrið verði. Eins og það er núna. Einmitt svona skýjafar með svona skammdegissólskini. Einmitt svona vindhraði eins og var á hádegi sem gefinn var upp sem 0 metri á sekúndu á túni Veðurstofunnar. Einmitt þetta hitastig, þessi notalegu tvö stig í plús. Og einmitt svona snjóföl (enn betra væri samt enginn snjór).

Þetta er hið fullkomna  jólaveður í mínum huga.

Nú er ég í hógværð minni og lítillæti að taka saman yfirlit um jólaveðrið í höfuðstaðnum alveg frá 1907 og það mun birtast hér á síðunni fyrir jól. Gaman, gaman! Jólin koma! Jólin koma!   

Þrjátíu tonna þunglyndi

Það mætti halda að smitandi melankólía sé að ganga í bloggheimum. Ekki er hægt að þverfóta fyrir bloggurum sem kvarta um biturleika og þunglyndi. Samt halda bloggarar þessir áfram að blogga eins og fjandinn hafi rokið í rassgatið á þeim. Svoleiðis „þunglyndi” finnst mér fádæma ómerkilegt og léttvægt. Ég hef nefnilega sjálfur verið í þrjátíu tonna þunglyndi síðan ég byrjaði að blogga, hvað aldrei skyldi verið hafa, og alls ekkert getað bloggað vikum saman. Samt á ég ekki vanda til þunglyndis heldur einmitt geggjaðs léttlyndis. Ship o hoj!

En bloggelíbloggið hefur mjög óvænt lagst þungt á mína viðkvæmu og nettu sál sem ekkert aumt má sjá. Flestir bloggarar hafa enga sál. Þeir eru sálarlaus kvikindi. Að blogga er svona eins og að berhátta sig fyrir framan glugga þar sem allt er dregið frá. Þá verður híað á mann. Ekki var ég fyrr farinn að opinbera  hugsanir mínar en ég gat ekki lengur skrifað, hvað þá hugsað, sem ég geri nú reyndar aldrei nema á stórhátíðum. Þegar sagt var frá bloggafrekum mínum á mjög glannalegan hátt í Fréttablaðinu með stórri mynd af mér sem ein skrýtnasta vinkona mín sagði að ég hefði verið svo “krúttlegur og sætur” á, þegar ég reyndi einmitt að vera afspyrnu ljótur á og leiðinlegur og svo virðulegur að undrum átti að sæta, féll mér allur ketill í eld og læsti bara síðunni minni. Ég kunni ekki beint við að eyða henni með öllum veðurfréttunum sem ég hafði sett inn á hana en það annálaða og sérviskulega framtak er skilningi allra gersamlega ofvaxið að sjálfum mér meðtöldum. 

En við lokunina byrjuðu vandræði mín að þyngjast svo um munaði. Ég hætti að sofa og hætti að borða en þyngdist samt án afláts. Ég var alveg gífurlega þungur. Sextán tonn var ég orðinn áður en ég vissi af og átti þó enn eftir að þyngjast um næstum því helming. Svo þurfti ein vinkona mín endilega að bjóða mér í mat og reyndi að gleðja mig með léttúðarfullu mali. Ég þoldi þá ekki orðið neina birtu og alls ekki tónlist (og er ég þó illræmdur tónlistargagnrýnandi) og þaðan af síður kvennahjal. Minnst af öllu gat ég þó þolað sjálfan mig. Það gera aðrir reyndar ekki heldur. Nema þessi vinkona mín sem bauð mér í kattarláfujafninginn. Hún skilur allt og umber allt og étur allt. Og hún fær það sannarlega borgað frá mér þúsundfalt.

Til að gera langa og leiða sögu stutta er ég loksins núna að ná honum upp innri manninum. Í gær datt mér í hug í bælinu að gera snjalla málamiðlun við heiminn. Ég hét því að ef ég ekki færi til guðs fyrir áramót af eðlilegum orsökum, geispaði golunni af ólund og harmi, ætli ég að fara þangað af mjög óeðlilegum ástæðum strax á nýjársdag. Byrja þá mitt framhaldslíf. Ég drattaðist fram úr, tók sæng mína og gekk að fullu frá veðurmetaskránni og laumaði henni á netið. Algjört met!  

Og nú skal ég að dansa og dufla og daðra til áramóta og fylgjast með brjáluðu veðrinu og setja margar og skverlegar veðurskrár inn á galopna bloggsíðuna.

Ship o hoj!