Sólríkustu októbermánuðir

Viðbót 1.11: Síðasti október, 2012, reyndist vera sjötti sólríkasti október sem mælst hefur í Reykjavík með 122 sólarstundir og hnikast því röðin á þeim mánuðum sem eftir eru af þeim tíu sólríkstu sem hér er skrifað um en þeir eru þá orðnir ellefu.   

 

Í öllum október er nóttin auðvitað lengri en dagurinn. Aðeins nóvember til febrúar hafa minna sólskin að meðaltali. Meðaltal sólskinsstunda í október árin 1961-1990 í Reykjavík er 83,4 klukkustundir. Engir maímánuðir þar hafa mælt svo litla sól en hins vegar hafa fjórir júnímánuður haft minna sólskin, sex  júlímánuðir og sex  ágústmánuðir, sá síðasti 1995. 

Sólríkasti október í Reykjavík frá 1911 er árið  1966. Þá skein sólin í 148 klukkustundir. Fjölmargir mánuðir frá apríl til september hafa haft minna sólskin. Þetta er næst sólríkasti október á Sámsstöðum frá 1964 en sá sólarmesti á Hveravöllum 1965-2004, 98 stundir. Við Hveragerði mældist heldur aldrei meiri októbersól á árunum 1972-2000, 143 stundir. Þá mun þetta vera þurrasti október á landinu síðan 1873 og var úrkoman aðeins 33% af meðalúrkomunni 1931-2000 (sem hér er alltaf miðað við) á þeim stöðvum sem allra lengst hafa athugað.  Í Vestmannaeyjum hefur aldrei mælst þurrari október frá 1880, 50,6 mm, og ekki heldur á Hólum í Hornafirði (frá 1931), 33,0 mm  og aðeins einu sinni í  Vík í Mýrdal (frá 1925). Í Stykkishólmi er þetta fjórði þurrasti október, allar götur frá 1856. Á Teigarhorni við Berufjörð hefur ekki komið síðan eins þurr október en þar er þetta sjöundi þurrasti október frá 1873. Hitinn var næstum því heilu stigi undir meðallaginu 1961-1990 (sem hér er ávallt miðað við um hitann). Nokkrir mjög kaldir dagar komu í byrjun mánaðarins. Einnig var kalt kringum fyrsta vetrardag og síðasta dag mánaðarins en annars var fremur milt. Hlýjast var í síðustu vikunni og sá 29. krækti í dagshitamet í Reykjavík fyrir meðalhita sólarhringsins. Og mánuðurinn var talinn mjög hagstæður á suður og vesturlandi vegna sólfars og snjóleysis en þótti nokkuð rysjóttur fyrir norðan. Snjólag á öllu landinu var 14% en meðaltlaið 1961-1990 er 16%. Norðan og norðaustanáttir voru algengastar eins og að líkum lætur.    

Október 1981 er sá næst sólarmesti í Reykjavík með 142 stundir en aðeins 39 á Akureyri. Á Sámsstöðum er þetta sólríkasti október, 154 klukkustundir. Norðan og austanáttir voru algengastar en mánuðurinn var víðast hvar talinn mjög óhagstæður nema helst á suðurlandi. Fyrstu tveir dagarnir settu dagshitamet í kulda í Reykjavík að sólarhringsmeðaltali. Þetta er fjórði kaldasti október á landinu frá 1873 og var hitinn rúm þrjú stig undir meðallagi. Þá er þetta snjóþyngsti október í mælingasögunni. Snjólagið var 53% á landinu. Á Hólum í Hjaltadal, Sandhaugum í Bárðardal, Möðrudal og Brú á Jökuldal var alhvítt hvern dag.  Hvergi var alautt alla dagana og víðast hvar fyrir norðan og austan var enginn dagur alveg auður. Mánuðurinn er einn af þurrustu októbermánuðum og úrkoman var einungis um 55 % af meðallaginu. Í Stykkishólmi og Eyrarbakka er þetta sjötti þurrasti október en fimmti þurrasti í Vestmanneyjum. Á Andakílsárvirkjun hefur ekki mælst þurrari október f(rá 1950), 24,4, mm, og ekki í Vík í Mýrdal, 81,3 mm.

Þriðji sólríkasti október í Reykjavik er 2002 en hann er þar sá þriðji sólríkasti með 135 klukkustundir. Úrkoman var litið eitt yfir meðallagi á landinu en hitinn var um 0,8 stig yfir því. Snjólag var 20%. Allmiklar andstæður í hita voru í mánuðinum. Fyrsti dagurinn og sá sjötti settu dagshitamet að meðalhita í Reykjavík og þann annan fór hitinn á Reykhólum í 19,0 stig. Undir lok mánaðarins mældist hins vegar mesti kuldi sem mælst hefur á landinu í október. Í Möðrudal mældist frostið -22,0 stig á kvikasilfursmæli en á sjálfvirku stöðinni á Neslandatanga við Mývatn fór frostið niður í -22,3 stig. Hvor tveggja þann 28. 

Október 1926  er hins vegar sá næst kaldasti á landinu, um þrjú og hálft stig undir meðalagi. Og hann er sá fjórði sólríkasti i höfuðstaðnum með 127,5 sólarstundir. Loftvægið var með því allra mesta sem mælst hefur í október í tæp tvö hundruð ár. Mánuðurinn nær líklega inn á topp tíu listann fyrir þurrk eða í það minnsta nálægt því, en úrkoman var meira en 50% af meðallaginu þeirra stöðva sem allra lengst hafa athugað. Á  Eyrarbakka er þetta sjötti þurrasti október. Snjólag var mjög mikið, það þriðja mesta nokkru sinni, 42%. Á Húsavík var snjódýptin 65 cm þann 14. en þann dag kom út í Englandi sagan um Bangsimon eftir A.A. Milne.

Á þriðja áratugnum eru tveir aðrir októbermánuðir á topp tíu sólarlistanum í Reykjavík. 

Árið  1923 er þar sjöundi sólarmesti október með 119 sólskinsstundir. Hitinn var um eitt stig undir  meðallagi landsins. Fremur var þurrt og var úrkoman aðeins þrír fjórðu af meðallaginu. Í Vestmannaeyjum er þetta reyndar næst þurrasti október sem mælst hefur en sá áttundi í Stykkishómi.   

Október 1928 var annálaður góðviðrismánuður, stilltur, bjartur og hlýr, hitinn um 1,3 yfir meðallaginu. Þetta er hlýjasti oktober á landinu af þeim tíu sólríkustu í Reykjavík. Hann skartar snjóléttasta október sem mælst hefur á landinu með aðeins 1% snjólag. Alls staðar nema á sjö stöðvum var alautt en á þessum sjö voru 1-3 alhvítir dagar og mesta snjódýpt sem mæld var í mánuðinum öllum var 1 cm! Mánuðurinn var örlítið þurrari en 1926 og er áttundi þurrasti október í Reykjavík. Einstaklega þurrt var í Borgarfirði. 

Árið 1960 var október einnig mikill góðviðrismánuður. Og loftvægi var það mesta í október frá  1926 fyrir utan árið 1983. Þetta er sjötti sólríkasti október í Reykjavík með 120 sólarstundir en sá næst sólríkasti á Akureyri þar sem sólskinsstundirnar voru 100. Á Melrakkaslettu (1957-1999) mældist ekki sólríkari okótóber, 88 stundir. Hitinn var heilt stig yfir meðallagi á landinu en úrkoman var aðeins  um 42% af meðallaginu og er þetta með þurrustu októbermánuðum. Á Hallormsstað mældist aldrei minni úrkoma í október (1937-1989) og heldur ekki á Nautabúi í Skagafirði (1946-2004). Þetta er næst snjóléttasti október á landinu (ásamt 1946, 1976 og 2000), eftir  frænda sínum október 1928, með snjólag upp á 2%. Ekki spillti það nú haustblíðunni í höfuðborginni þetta árið að nóvember reyndist svo sá sólríkasti sem mælst hafiði þá (og er enn sá næst sólríkasti) og var auk þess hlýr en ekki kaldur!  

Tíundi sólríkasti október i Reykajvík er hafísaárið 1967 með 116 stundir. Hitinn var rúmlega eitt stig undir meðallagi. Feiknarlegt kuldakast gerði upp úr miðjum í mánuðinum. Dagarnir 16. og 17. settu dagshitamet fyrir meðalhita í kulda í Reykjavík. Á Kornvelli við Hvolsvöll fór frostið þ. 17. í -19,0 stig sem er mesta frost sem mælst hefur á láglendi á landinu í október. Mánuðurinn er þurrasti október á Hæli í Hreppum frá 1927, 33,7 mm, en sá fimmti þurrasti á Eyrarbakka og sjötti í Vestmannaeyjum.  Úrkoman var um 68% af meðallaginu en snjólagið var 22%. 

Níundi sólríkasti október í Reykjavík er hins vegar 1998 með 117 klukkustundir.  Hitinn var um hálft annað stig undir meðallagi landinu í heild en úrkoman um 62% af meðallaginu. Sagt var að mánuðurinn hafi sýnt á sér flestar hliðar, framan af var var mild og góð sumartíð um norðvestanvert landið en um miðjan mánuð skall á vetur með miklum snjó fyrir norðan en sunnanlands var kalt og þurrt. Snjólag var nokkuð mikið,32%. Aðeins var alautt allan mánuðinn á einni veðurstöð.   

Síðasti október í Reykjavík í tíma sem nær inn á topp tíu sólarlistann er 2006 en hann er þar sá fimmti sólríkasti með 124 klukkustundir. Hitinn var 1,6 stig yfir meðallagi en úrkoman um 17% fram yfir meðallag en snjólagið var 9%. Hlýtt var, hitinn 0,6 yfir meðallagi. 

Á Akureyri er október 1974 sá sólríkasti með 103,5 klukkustundir en meðaltalið 1961-1990 er 51 stund. Á Hólum í Hornafirði er þetta einnig sólríkasti október (frá 1958) með 135 stundir. Athyglisvert  er að næsti október, hinn hlýi 1975, er sá sólarminnstí á Hólum í Hornafirði, 26 klukkustudnir. Á Hallormsstað er þetta næst sólríkasti október. Í Reykjavík voru sólarstundirnar nánast nákvæmlega í meðallaginu 1961-1990. Hitinn var rétt yfir meðallagi á landinu en úrkoman um 13%  fram yfir það og snjólagið var 10% en  víðast hvar var alautt allan mánuðinn á suðurlandi.

Október 1986 er einna merkilegastur fyrir það að þá mældist minnsta meðalloftvægi í nokkrum október.  Það var lægst 988,4 hPa í Stykkishólmi en 991,4 hPa í Vopnafirði og á Eyvindará. Í Reykjavík var það  989,9 hPa. Veður þóttu nokkuð rysjótt nema á austur og norðurlandi. Á Akureyri er þetta þriðji sólríkasti október með 94 sólarstundir Á Hallormsstað er þetta hins vegar sólríkasti október en þar skein sólin í 89 klukkustundir. Þurrviðrasamt var á sólskinssvæðinu en úrkoman í heild um 15%  fram yfir meðallagið okkar en hitinn var næstum því hálft annað stig undir meðallaginu. Snjólag var 30%. Þann 11. hófst leiðtogafundurinn frægi í Höfða. 

Október 1946 er sá fjórði sólríkasti á Akureyri en sólargæðunum var æði misskipt milli landshluta því aðeins einu sinni hefur mælst minna sólskin í Reykjavík. Úrkomunni var líka misskipt. Hún var um 11% umfram meðallagið á þeim stöðvum sem lengst hafa athugað en þetta er  næst þurrasti október sem mælst hefur á Dalatanga (frá 1938) og sá þriðji á Akureyri. Hins vegar er þetta þriðji úrkomusamasti október á Hæli í Hreppum. Snjólagið var það næst minnsta í október 2% (ásamt 1960, 1976 og 2000). Þetta er enda annar hlýjasti október á landinu í heild, nær þrjú og hálft stig yfr meðallagi, en sums staðar sá allra hlýjasti, þar á meðal á Akureyri.  

Október 1939, sem kom í kjölfar hins rómaða ofursumars 1939 er ekki aðeins sá sjötti hlýjasti á landinu, tæp þrjú stig yfir meðallagi, sá fimmti sólríkasti á Akureyri, 86,5 stundir, heldur er hann einnig sá þurrasti sem mælst hefur á Akureyri,0,7 mm, frá 1927. Hann er einnig þurrasti október sem mælst hefur á Grímsstöðum (frá 1934), 0,6 mm, Raufarhöfn (1933), 7,0 mm  og Sandi í Aðaldal (1934-2004), 2,4 mm. Hann var og sjaldgæflega þurrviðrasamur  á Tröllaskaga, Ströndum og á Vestfjörðum. Snjólagið var 5%.  Þann fyrsta héldu Þjóðverjar inn í Varsjá í Póllandi.

Árið 1955 kom sjötti sólríkasti október á Akureyri með 84 sólskinsstundir. Hann er hins vegar sá áttundi sólarminnsti í Reykjavík. Hitinn var í tæplega eitt stig undir meðallagi á landinu en úrkoman aðeins liðlega helmingur af meðallaginu. Snjór var í minna lagi, 11% , en víðast hvar alautt á suður og vesturlandi.  Bandaríska nóbelsskáldið kom til landsins og þ. 27. var tilkynnt að íslenska skáldið Halldór Kiljan Laxness hlyti bóbelsverðlaunin þetta árið. 

Október 1973 byrjaði strax fyrstu nóttina með mesta hita sem mælst hefur á landinu í október en á Dalatanga mældust þá 23,5 stig og yfir tuttugu stig á fjórum öðrum stöðvum. Þetta er sjöundi sólríkasti október á Akureyri með 81 stund. Reykjavík skaut þó höfuðstað norðurlands ref fyrir rass með 87 stundum en þar kemst mánuðurinn þó ekki inn á topp tíu sólarlistann. Hiti mánaðarins á landinu var nákvæmlega í meðallaginu 1961-1990 en úrkoman var dálítið yfir meðallaginu 1931-2000. Hún var þó mjög mikil á suðurlandi og sú níunda mesta í október á Eyrarbakka með sína löngu en þó dálítið sundurslitnu mælingasögu. Snjólag var minna en í meðallagi, 13%.

Áttundi sólríkasti október á Akureyri er 1978 með 70,5 sólskinsstundir. Hitinn var í rúmu meðallagi á landinu en úrkoman í tæpu meðallagi en snjólagið var 13%. Vígahnöttur sást þann 24. víða á suðurlandi.  Árið 1999 var níundi sólríkasti október á Akureyri með 67,9 sólarstundir. Úrkoma mátti heita í meðallagi á landinu en hitinn heilt stig yfir því. Snjólag var aðeins 8%.

Tíundi sólarmesti október á Akureyri er 1992 með 67,6 sólarstundir. Úrkoman á landinu var um 67%, snjólagið 11%, en hitinn um meðallag. Mjög hlýtt var þann 7. og fór hitinn þá í 21,7 stig á Dalatanga og Neskaupstað og er það dagshitamet á landinu. Þau met fyrir alla daga og margt fleira þarft og gagnlegt má sjá í hinu alræmda fylgiskjali!