Minnst sól í október

Það er óneitanlega nokkuð öfugsnúið að hlýjasti  október sem mælst hefur í Reykjavík og á landinu sé jafnframt sá sem haft hefur minnst sólskin í höfuðstaðnum. Það var 1915  en þá mældust sólskinsstundar aðeins 17. Hitinn á landinu var hins vegar þrjú og hálft stig yfir meðallagi áranna 1961-1990. Sólskinsmælingar voru ekki byrjaðar á Akureyri þetta ár. Lágmarkshitnn á landinu er sá hæsti sem mælst hefur í október, -4,0 stig á Nefbjarnarstöðum á Úthéraði. Úrkoman var geysimikill 190% yfir meðallaginu 1931-2000 á þeim stöðvum sem allra lengst hafa athugað og er þetta líklega einn af þremur úrkomusömustu októbermánuðum. Í Vestmannaeyjum hefur aldrei mælst önnur eins úrkoma í okotóber síðan 1880 en þrisvar áður í Stykkishómi frá 1856. Mesti loftþrýstingur sem mælst hefur á landinu í október var mældur þ. 15., 1045,5 hPa.

Október 1946 er sá næst hlýjasti, reyndar svipaður og 1915, og hann er sá næst sólarsnauðasti í Reykjavík, með 31,7 sólarstundir. Á Akureyri er hann hins vegar fjórði sólríkasti október og auk þess sá hlýjasti sem mælst hefur. Úrkoman var miklu minni en 1915, um 111%  og sérstaklega var þurrt á austur og norðurlandi. Snjólag, sem mælt hefur verið frá 1924, var aðeins 2% á landinu, það næst minnsta. Meðaltalið 1961-1990 er 16%.

Október árið áður, 1945, er sá þriðji sólarminnsti í Reykjavík með 32,3 stundir. Og hann er níundi hlýjasti október á landinu og var hitinn rúm tvö stig yfir meðallagi. Úrkoman var undir meðallaginu en þó mikil á suðausturlandi, sú þriðja mesta í október á Fagurhólsmýri frá 1923. Snjólag var 6%. Stríðsglæpamenn og kvislingar áttu ekki sjö dagana sæla í þessum mánuði. Stríðglæparéttarhöldin yfir nasistum  í Nurnberg hófust þ. 19. en þ. 23. var Vidkun Quisling tekinn af lífi í Noregi.

Og enn einn af tíu hlýjustu októbermánuðum á landinu kemst inn á listann yfir tíu sólarminnstu október í Reykjavík. Október 1959 er sá þriðji hlýjasti á landinu, 3,3 stig yfir meðallagi, en minna sólskin hefur aðeins mælst fjórum sinnum í höfuðborginni, 40,6 stundir. Úrkoman á landinu var hátt um 160% og er þetta einn af votviðrasömustu októbermánuðum en snjóhulan var aðeins 8%. Aðeins einu sinni hefur mælst meiri úrkoma í október á Eyrarbakka, Vestmannaeyjum og Vík í Mýrdal.     

Ekki var langt í október með sjötta minnsta sólskin, 1962, þegar sólin skein í 41 stund. Á Reykhólum mældist aldrei minni sól í október árin 1958-1988, aðeins 20 klukkustundir. Í lok mánaðarins var snjódýpt mæld heill metri á Egilsstöðum og er það mesta snjódýpt á landinu í október. Snjóhula var 18%. Minnstu munaði að þetta yrði síðasti mánuður mannkynsins því Kúbudeilan hófst þ.22. Fyrsta lag Bítlanna, Love me do, kom úr þ. 5. og sama dag var fyrsta Bondmyndin frumsýnd. En þ. 12. var kvikmyndin 79 af stöðinni frumsýnd á Íslandi, sama dag og Live me do, toppaði á enska vinsældalistanum, í 17. sæti.

Október 1969 er sá fjórði í röðinni í Reykjavík hvað lítið sólskin varðar, 33 stundir. Á Sámsstöðum hefur enginn október mælst með minni sól, 29 klukkustundir. Snjóhula á landinu var 18% eins og 1962. Úrkoman var fremur lítil og hitinn um meðallag. 

Tveir sólarlitlir októbermánuður komu í röð árin 1911 og 1912. Sá fyrri er tíundi í röðinni fyrir sólarleysi, 52 stundir, en sá síðari er sá sjöundi, 46 stundir. Báðir í hlýrra lagi, sá fyrri undir meðallagi í úrkomu en sá síðari vel yfir því.   

Árin 1955 og 1956 komu líka tveir októbermánuðir í Reykjavík sem komast inn á topp tíu listann fyrir lítið sólskin og var sá fyrri nr. 8 en sá síðari nr. 9 og eru þessir mánuðir með 46,5 og 48 sólskinsstundir. Október 1955  er sá sjötti sólríkasti á Akureyri. Fyrra árið var fremur kalt og mjög þurrt, aðeins ríflega helmingur af meðalúrkomu. Mældist aldrei þurrari október í Æðey í  Ísafjarðardjúpi frá 1954 og einnig við Hrútafjörð  frá 1940. Hins vegar var fremur hlýtt en rosalegt og í votara lagi 1956.

Ekki er alveg ljóst hvaða október krækir í fyrsta sæti á Akureyri fyrir sólarleysi. Árið 1958 voru mælingarnar ekki alveg í lagi en þær sólarstundir sem mældust voru einungis 11.  

Í október 1995, mældust sólskinsstundir á Akureyri örugglega aðeins 18 en 14,2 á Melrakkasléttu og þar hefur  aldrei mælst jafn lítið sólskin í október og ekki mælst sólarminni október á veðurstöð. Tíðarfar var talið fádæma erfitt fyrir norðan og mjög var þar úrkomusamt og einnig á austurlandi. Aldrei hefur  mælst meiri úrkoma á Akureyri í október frá 1927, 176 mm. Norðan og norðaustanáttir voru algengastar vindátta. Hitinn var meira en hálft stig undir meðallagi en landsúrkoman vel yfir því. Október á undan þessum, 1994, er sá fimmti sólarminnsti á Akureyri með 28 stundir. Hitinn var heilt stig undir meðallagi en úrkoma í meðallagi en snjólag 19% en var 20% 1995.     

Snemma á hlýindaskeiði tuttugustu aldar komu þrír mjög sólarlitlir októbermánuður á Akureyri.  

Árið 1930 er sá þriðji í röðinni fyrir lítið sólskin með 25 klukkustundir. Úrkoman var í meðallagi á landinu er mjög úrkomusamt var fyrir norðan en að sama skapi þurrt sunnanlands. Hitinn var meira en heilt stig undir meðallagi og snjólagið 24%. Austurbæjarskólinn tók til starfa þ. 14., hitaveita Reykjavíkur þ. 14. en þ. 29. var Kommúnistaflokkur Íslands stofnaður og voru þar allir rauðustu íslensku bolsarnir á einu bretti! Október 1938 er sá fjórði sólarminnsti á Akureyri með 26 sólarstundir. Mánuðurinn var í hlýrra lagi og úrkoman í rösku meðallagi. Á vestanverðu norðurlandi var mjög úrkomusamt. Í Skagafirði hefur aldrei mælst önnur eins októberúrkoma á veðurstöð og aðeins einu sinni á Blönduósi. Snjólag var í 9%. Þann 5. hertóku Þjóðverjar Tékkóslóvakíu. Október 935 er svo sá tíundi sólarsnauðasti á Akureyri með 33 stundir. Hitinn á landinu var svipaður og 1930 en úrkoman um þrír fjórðu af meðallaginu en var mjög mikil á Akureyri, sú þriðja mesta. Fremur mikil snjór var 16%.      

Október 1967, sá tíundi sólríkasti í Reykjavik er aftur á móti nr. 9 neðan frá á Akureyri með 32 sólskinsstundir. Á Vopnafjarðarkauptúni var meiri úrkoma í þrálátri norðaustanáttinni en þar mældist árin 1964-1993. En bæði í Vestmannaeyjum og á Eyrarbakka er  mánuðurinn á topp tíu listanum fyrir þurrviðri í október. Snjóhula var 18%. Þann 9. var Che Guevara drepinn í Bolivíu. Seint í mánuðinum kom upp mikið mál varðandi stúlknaheimilið Bjarg á Seltjarnarnesi.

Nákvæmlega tíu árum seinna, 1979, kom sjöundi sólarminnsti október á Akureyri með 31,8 stundir og og sá fremur hlýi otóber 1997 er með sömu tölu. Fyrra árið var merkilegt að því leyti að þá mældist mesta mánaðarúrkoma sem mælst hefur í október á landinu, 772,2 mn á Kvískerjum og einnig mesta sólarhringsúrkoma, 242,7 mm sem mældist þann fyrsta  á sama stað. Metið hefur síðan verið slegið. Tíð var talin góð á landinu, úrkoman um 50% fram yfir meðallag og er mánuðurinn líklega á topp tíu votlistanum yfir landið. Hitinn var yfir meðallagi og snjólagið var aeðeins 5%. Austan og suðaustanátt voru algengastar vindátta. Þann 12. árið 1979 mældist minnsti loftþrýstingur á jörðunni, 870 hPA í fellibyl á Kyrrahafi.