Þurr júlímánuður

Í morgun voru 4,7 mm í úrkomumælinum í Reykjavík. Síðustu fjóra daga hafa fallið 5,9 mm. Alls hafa fallið 11,5 mm í mánuðinum. Þurrasti júlí í Reykjavík síðan Veðurstofan tók til starfa 1920 var árið 1958 en þá mældust 13,2 mm. Lítilli úrkomu er spáð það sem eftir er mánaðarins svo vel má vera að við fáum þurrkamet í júlí síðustu áratugi.

Fyrir daga Veðurstofunnar hefur þó mælst minni úrkoma í þessum mánuði en 1958. Árið 1888 mældust 8,1 mm  og 8,2  árið eftir.

Jón Thorsteinsson landlæknir gerði úrkomumælingar í Reykjavík frá 1829 til 1853. Þær eru þrátt fyrir allt taldar með ólíkindum trúverðugar samanborið við nútímamælingar. En kannski eru þær reyndar minnst trúverðugar þegar úrkoma var mjög lítil. Hvað um það, í júlí 1829 og 1838 mældi Jón  aðeins 3 mm en 14 mm 1835.

Ekki var mæld úrkoma í Reykjavík frá því seinni hluta árs 1907 og alveg þar til Veðurstofan tók til starfa. Hins vegar var mælt á Vífilsstöðum 1911-1919. Úrkoma er þar yfirleitt nokkru meiri en í Reykjavík og þessar athuganir voru víst ekki í hæsta gæðaflokki. En í júlí 1915 mældist úrkoman á Vífilsstöðum 11,6 mm.    

Til samanburðar má nefna að mesta úrkoma í Reykjavík í júlí var mæld 129,0 mm árið 1885, 127  mm 1831, 117,6 mm 1926, 117 mm 1847 og 113,3 mm í júlí 1984. Muna margir eflaust eftir síðasta mánuðinum.

Lítilli úrkomu er spáð í Reykjavík næstu daga svo vel má vera að við sitjum uppi með þurrkamet síðustu áratuga. Sama gildir um vesturland og jafnvel fleiri landssvæði.

Lengi vel stóð meðalhitinn núna í Reykjavík í mettölu. Síðasta daginn fyrir kuldakastið, þ. 22.,  var hann 13,5 stig en hlýjasti allur júlí sem mælst hefur var 13,0 árið 1991. Nú stendur meðalhitinn í 12,8 stigum og eftir veðurspám er líklegt að hann endi í 12,6-12,7 stigum.

Næst hlýjustu júlímánuðir í Reykjavík eftir 1991 eru  12,8 stig 2007, 12,7 árið 1936 og 12,6 árið 1939. Þetta er frá 1866. 

Sólskinsstundirnar nú í júlí eru þegar komnar vel yfir meðallag en eru ekki í neinum metaflokki. 

Já, helvítis kuldakastið! Vel á minnst. Kuldinn í háloftunum, í svonefndum 500 hPa fleti í kringum 5 km hæð, sem talinn er góður mælikvarði á hita loftmassa, hefur frá 1949 verið álíka kaldur eða kaldari í aðeins örfá skipti og var í kuldakastinu. Kuldinn í 850 hPa fletinum í um 1300 m hæð hefur hins vegar aðeins einu sinni verið kaldari. Hann var nú kl. 12 þ. 24. -4,6 stig yfir Keflavík en á sama tíma þ. 23. í júlí 1963 var hann -5,0. Ýmsir dagar nærri þessari dagsetningu 1963 voru meðal þeirra köldustu einnig í 500 hPa fletinum. Ábending um þetta kom frá Trausta Jónssyni á veðurbloggi Einars Sveinbjörnssonar um daginn.  

Við jörð 1963 kom mesta kuldakast síðustu áratuga, sá 23. hafði lægsta meðalhita sem mælst heftur á júlídegi í Reykjavík, 5,8 stig og þ. 25. mældist minnsti júlíhiti sem mælst hefur þar í júlí 1,4 stig og júlíkuldamet voru víða sett á öðrum veðurstöðvum. 

Í kuldakastinu sem var að líða var talsvert mildara við jörð en 1963, ekki síst var meðalhitinn og hámarkshiti dagsins hærri. 

Þá vaknar auðvitað sú spurning hjá veðuráhugamönnum hvernig á þessu stendur þrátt fyrir svipaðan hita í háloftunum. Hvað annað spilaði inn í en háloftakuldinn? 

Mikið væri gaman ef vefur Veðurstofunnar héldi úti eins konar föstu fræðslubloggi um að minnsta kosti það óvenjulegasta sem  gerist í veðrinu á hverjum tíma. (Annað dæmi um óvenjulegan  veðuratburð nýlega var þrumuveðrið mikla á suðurlandi þ. 18). Á vefnum hjá þeim eru birtir ýmsir fróðleiksþættir um hitt og þetta en það er ekki alveg það sama.

Ekki kom mælanleg úrkoma í þeim júlí sem nú er að líða í 15 daga samfleytt en sama gerðist 1998, 1967 og 1938 og 1960 14 daga en 1958 13 daga. Það er þó kannski ekki svona  algjör  þurrkatímabil sem mestu skiptir fyrir gróður jarðar heldur það hver úrkoman hefur verið  í einhvern  tíma áður en alveg úrkomulausa tímabilið hefst. Hún var hverfandi í þessum júlí  í Reykjavík áður en algjöri þurrkurinn hófst og lremur lítil í júní en sömu sögu er  alls ekki hægt að segja um næstu mánuði þar á undan. 

Satt að segja undrast ég tal manna um þurrk núna og óskaplega þrá  þeirra eftir rigningu. Við kvörtum ekki svo lítið alla jafna um ''rok og rigningu'' og sólarleysi. Í þau fáu skipti sem sól og sjaldgæf hlýindi taka völdin í örfáar vikur fara margir að kvarta um þurrk og heimta rigningu alveg óðir.

Ýmislegt í þessum júlí minnir mig á júlí 1958 sem ég man vel eftir sem barn og var mikill ævintýramánuður. Báðir mánuðir hófust með miklum hlýindum þar sem var sérlega hlýtt að næturþeli, þeir voru báðir mjög þurrviðrasamir, báðir með góðum sólarköflum, báðir hlýir og báðir með fjögurra daga kuldakasti seint í mánuðinum. Meira að segja loftþrýstingurinn er svipaður.

En eitt er ólíkt. Árið  1958 var Elvis upp á sitt besta og stanslaust rokk og ról ríkti í veröldinni sem var hress og glöð. Nú er enginn Elvis og dimmt og dapurt yfir heiminum.