Sólarminnstu júnímánuðir

Vitaskuld er minni ljómi yfir mjög sólarsnauðum sumarmánuðum en afar sólríkum. Þess vegna verður umfjöllunin um sólarlitla júnímánuði öllu fátæklegri en pistillinn um þá sólríku. 

Sumrin 1913 og 1914 voru alræmd rigningarsumur á suðurlandi. Sólinni var þá ekki fyrir að fara. Seinna sumarið var  reyndar sumarið sem Þórbergur réði sig til að mála hús að utan en þar sem aldrei þornaði á steini var ekkert hægt að mála og hann fékk því ekkert kaup munaði minnstu að ofvitinn dæi úr hungri. Ef við teljum Vífilsstaði til Reykjavíkur, en þar hófust sólskinsmælingar árið 1911, er júní 1914 sá sólarminnsti sem mælst hefur í höfuðborginni með aðeins 61 sólskinsstund en meðaltalið 1961-1990 er 161 stund. Engar úrkomumælingar voru þá í Reykjavík en hins vegar á Vífilsstöðum. Þar var úrkomumagnið ekkert sérstaklega mikið en fáir þurrir dagar. Í Vestmannaeyjakaupstað mældist aftur á móti meiri úrkoma en þar mældist á árunum 1881-1921 en eftir það var veðurstöðin flutt til Stórhöfða. Hrakleg og svöl tíð var talin á vestanverðu landinu en fyrir norðan var besta tíð og alveg þokkalega hlýtt. Í heild var hitinn á landinu kringum hálft stig undir meðallaginu 1961-1990 sem við þekkjum best og ekki svo sem að góðu en hér er alltaf miðað við þetta meðaltal hvað hita varðar. Úrkoman var í rúmu meðallagi á landinu miðað við þær örfáu stöðvar sem lengst hafa athugað árin 1931-2000. Þetta var annars ekkert venjulegur mánuður í heiminum. Fyrri heimstyrjöldin hófst í mánaðarlokin. 

Júní 1913 er sá fimmti sólarminnsti í Reykjavík með 104 sólarstundir. Hann var reyndar þurrari en 1914, en samt talinn rigningarsamur syðra en skárri fyrir norðan en  alls staðar var hann  í svalara lagi og aðeins kaldari en 1914.  En úrkoman var undir meðallagi. 

Fjórði sólarminnsti júní í borginni er 1925,  95 stundir. Úrkomusamt var á suðurlandi og hiti ekki langt frá meðallagi en vel hlýtt fyrr norðan og þar með telst mánuðurinn meira en eitt stig yfir meðalaginu á landinu í heild. 

Árið eftir, 1926, mældist svo áttundi sólarminnsti júní á Akureyri, 130 klukkustundir. Í Reykjavík skein sólin reyndar tíu stundum skemur þó úrkoma væri lítil en þar sem mælingasagan er nokkru lengri í  Reykjavík en á Akureyri kemst mánuðurinn þar ekki á topp tíu listann yfir sólarminnstu júnímánuði en er reyndar í ellefta sæti. Mætti kannski leika sér að því að kalla þetta sólarnauðasta júní sem mælst hefur á Íslandi! Miklar rigningar voru austanlands og á Teigarhorni var þetta úrkomusamasti júní sem komið hafði frá 1874, 213,5 mm en það met var þó slegið árið 2003, 234 mm.  

Á miðju hlýindaskeiðinu á fyrra hluta tuttugustu aldar, 1938, mældist svo sólarminnsti júní á Akureyri, 94 klukkustundir en meðaltalið er 177 stundir 1961-1990. Fádæma úrkoma var þennan mánuð á ýmsum útskögum fyrir norðan. Aldrei hefur mælst meiri úrkoma í júní í Grímsey, á Raufarhöfn, nyrst á Tröllaskaga, á Ströndum og í Bolungarvík. Reyndar ekki heldur á Lambavatni á Rauðasandi  þar sem þetta var fyrsti júní sem úrkoman var mæld.  Í Reykjavík var fremur sólríkt. Svalt var alls staðar og leiðindatíð.

Júní  1946 var sá fimmti sólarminnsti á Akureyri með 120 stundir en fremur sólríkt var á suðurlandi. Þetta var kaldur mánuður, um hálft stig undir meðallaginu á landinu eins og júní 1938. Alræmt kuldakast gerði snemma í mánuðinum með snjó sums staðar á láglendi fyrir norðan.

Enn kaldari júní í heild, 1952, var svo sá tíundi sólarminnsti á Akureyri með 130 klukkustundir en hann er sá fimmti sólríkasti í Reykjavík, Hans er að illu getið í pistlinum um sólríkustu júnímánuði. Hann reynist vera tíu kaldasti júní á landinu frá 1866 og sá tíundi þurrasti. Metavænn júní! En á verri veg! 

Kringum 1960 komu nokkrir mjög sólarlitlir júnímánuðir í Reykjavík.

Níundi sólarminnsti júní þar var 1958, 119 stundir, en þá var fremur sólríkt á Akureyri. Úrkoman á landinu var aðeins um helmingur af meðallaginu en hitinn var  í kringum meðallag. 

Áttundi sólarminnsti var 1960 með 116 stundir og þá var lítil sól einnig fyrir norðan. Úrkoman var um einn fjórða fram fyrir meðallagið á landsvísu.

Þrátt fyrir þessa slöppu sumarbyrjun áttu sumrin 1958 og 1960 er upp var staðið eftir að verða eftirminnileg sólskinssumur í Reykjavík og á suðurlandi og teljast þar enn með betri sumrum fyrir sól og hita.

Júní 1962 var svo í Reykjavík sá tíundi sólarminnsti með 119 stundir og ekki var mikið skárra fyrir norðan. Úrkoman á landinu var líka mikil. 

Júní 1969 tel ég þann þriðja úrkomusamasta á landinu. Og hann er sá sjötti sólarminnsti í Reykjavík  með 106 stundir. Við suðurströndina var þetta einn af tveimur eða þremur  úrkomusömustu mánuðum í júní og í Stykkishólmi er þetta sjötti úrkomusamasti júní, allar götur frá 1857 með 80 mm en metið er frá 1889, 105 mm. Fremur sólríkt var fyrir norðan. En í hönd fór svo eitthvert hið mesta rigningarsumar í öllum landshlutum.

Næsti júní á undan, 1968, var aftur á móti næst sólarminnsti júní sem mælst hefur á Akureyri með 102 sólarstundir. Þetta var á miðjum hafísárunum.

Skammt var svo á Akureyri í þriðja sólarminsta júní, 1972, með 111 stundir. Þetta er einnig úrkomumesti júní á Akureyri, 117,2 mm. Á Fljótsdalshéraði, í Æðey og sums staðar í Þingeyjarsýslum hefur heldur aldrei mælst eins mikil júníúrkoma. Ég tel þetta raunar tíunda úrkomusamasta júni á landinu en það er ekki sérlega nákvæmt tal en gefur þó bendingu.

Níundi sólarminnsti júní á Akureyri var svo ekki langt undan, 139 stundir, árið 1975. Þetta var afar kaldur mánuður og er reyndar sá fimmti kaldasti júní á landinu að mínu tali frá 1866.

Árið 1983 kom sjötti sólarminnsti júní á Akureyri með 121 stund. Ég tel hann einnig sjötta úkomumesta júní á landinu. Aldrei hefur mælst meiri úrkoma í Vestmanneyjum í júní eða rigningarbælinu Vík í Mýrdal og aðeins einu sinni á Eyrarbakka, 1887, í dálítið sundurslitinni en samt langri mælingasögu. Metúrkoma var einnig á Hæli í Hreppum, Mýrum í Álftaveri, Brekku í Norðurárdal og jafnvel Hólum í Hjaltadal og Vopnafirði. Þessar stöðvar mældu allar nokkuð lengi en mælingarsagan var þó mislöng og ekki alltaf samhliða. Í mánuði þessum mældist svo minnsta lofvægi sem mælst hefur á landinu í júní, 957,5 hPa í Vestmanneyjum að morgni þess ellefta. Sumarið átti eftir að reynast eitthvert það sólarminnsta og allra kaldasta á suður og vesturlandi en var þokkalegt fyrir norðan eftir að júní sleppti.  

Þriðji sólarsnauðasti júní í Reykjavík var 1986 með 88 stundir. Aldrei mældist minni sól í júní á Hveravöllum, 106 stundir. Ekki var heldur minni sól í nokkrum júní  á Reykhólum, 78 klst og Reykjum í Ölfusi þar sem sólarstundirnar voru aðeins 62 en ekki var sérlega lengi athugað á þessum stöðum. Á Akureyri var vel sólríkt og hlýtt en svalt syðra í ríkjandi sunnan og suðvestanátt. 

Annar sólarminnsti júní í höfuðborginni kom svo árið 1988. Þá skein sólin í 72 stundir. Fyrir norðan var heilmikil sól, 224 klst á Akureyri. Þar var líka vel hlýtt en svalt syðra eins og 1986. Hitinn þann 26. fór i 28,6 stig á Vopnafirði. Eitthvert mesta vestanveður í júní kom þann 18. Þá stórsá á gróðri  suðvestanlands svo hann jafnaði sig aldrei allt sumarið. Veðurhæð komst í 9-11 vindstig á 22 veðurstöðvum.  

Árin 1994-1996 koma öll við sögu sólskinsleysis í júní.

Á Akureyri var júní 1994 sá fjórði sólarminnsti með 120 stundir. Þetta var úrsvalur mánuður en ekki úrkomusamur. Hann státar hins vegar af einu merkismeti: Meðalloftvægi í Stykkishólmi hefur aldrei orðið lægra í júní alveg frá 1846, 1001,9 hPa.   

Árið eftir, 1995, kom sjöundi sólarminnsti júní í höfuðborginni með 110 stundir. Svalt var vestanlands en veruleg hlýindi á austur og suðausturlandi.

Loks var júní 1996 sá sjöundi sólarminnsti á Akureyri með 129 stundir. Þetta var annars meðalmánuður að hita og úrkomu.         

Eftir þetta ár hefur enginn júnímánuður skandalíserað með topp tíu sólarleysi, hvorki fyrir sunnan né fyrir norðan.   

Að maður skuli svo nenna að standa í þessu í góðviðrislegum júnímánuði sem þegar er kominn upp í fimmta sæti í Reykjavík fyrir sólríkustu júnímánuði og er enn á leið upp metorastigann! Afhverju er maður ekki úti úí góða veðrinu! En þetta er víst það sem kallað er veðurdella og er víst ekki besta dellan!

Fylgiskjalið fyrir júní fylgir hér með. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_42_0.xls

Athugasemdir

[Halldór Egill Guðnason, 30.6.2012 kl. 03:03]

Takk fyrir fróðlega grein. Það mættu fleiri ausa yfir okkur amlóðana visku, ótilneyddir.

Takk fyrir, enn og aftur.