Kleppur í 100 ár

Ég var að lesa bókina Kleppur í 100 ár eftir Óttar Guðmundsson geðlækni. Ég hafði efasemdir um ritun þessarar bókar á sínum tíma hér á bloggsíðunni. En nú er mér ánægja af að viðurkenna að mér skjátlaðist. Nú tel ég að engum manni hefði farist þetta eins vel úr hendi og Óttari. 

Bókin er mjög læsileg enda er hún ekki hugsuð sem harðsvírað fræðirit heldur bók fyrir almenning sem samt á að vera áreiðanleg.  Frásögnin er blátt áfram og eðlileg, stíllinn skýr og nákvæmur, hvergi neitt mas eða óþarfa útúrdúrar og höfundurinn stillir sig að mestu um að túlka atburðarásina heldur lætur hana tala sínu máli. Túlkunin gæti orðið efni í aðra bók.

Bókin er ekki nein stofnanasaga æðstu yfirmanna heldur ekki síður starfsfólksins og sjúklinganna. Glefsur úr frásögnum sjúklinga auka mjög á raunveruleikann, ef svo má segja,  í þeim aðstæðum sem bókin lýsir.

Þegar viðhorf Óttars sjálfs gægjast fram eru þau hófstillt og skynsamleg, svo sem um starf Tengla og um andstöðuna við geðlækningar þar sem hann dregur vel fram bæði þá kosti og galla sem sú hugmyndafræði hafði í för með sér kringum 1970.

Frásögnin af stóru bombunni þegar Helgi Tómasson yfirlæknir á Kleppi lýsti því yfir að Jónas Jónasson dómsmálaráðherra væri geðveikur er með bestu köflum bókarinnar og þar gengur Óttar nær óþægilegum kjarna málsins en ég hef séð í öðrum skrifum um málið. Hann spyr einfaldlega: "Var Jónas geðveikur? Í augum skrásetjara er það engum vafa undirorpið að Jónas hafði alvarlega persónuleikabresti. En hvað svo sem segja má um háttsemi Jónasar þá var vafasamt að lýsa hann geðveikan á grundvelli sögusagna án nákvæmrar skoðunar og endurtekinna viðtala." Óttar telur þó að Helgi hafi haft nokkuð til síns máls en aðferðirnar hafi verið vafasamar og borið keim af misnotkun geðlæknisfræðinnar. Í bókinni kemur vel fram hvað allir læknar í landinu voru algjörlega slegnir blindu á kjarna málsins að undanskildum Vilmundi Jónssyni landlækni.

Það eina sem stakk mig við lestur bókarinnar var það hvað hún segir mikið frá "kynlegum kvistum" sem komu á Klepp, Símoni Dalaskáldi, Láru miðli, Jóhannesi Birkiland, Vilhjálmi frá Skáholti og þar fram eftir götunum. Af þessu mætti draga þá ályklun að það sé einna helst slíkt fólk sem hefur farið á Klepp gegnum árin. En staðreyndirnar eru allt aðrar. Þar hefur verið alls konar fólk, allt upp í landsþekka stjórnmálamenn og virðulega bankastjóra og prófessora. Og þeir voru ekkert að vappa uppi í Víðihlíð þar sem lífið var leikur einn og gaman. Þeir voru á órólegu deildunum og voru alveg einstaklega órólegir!

Margt sér maður einkennilegt við lestur bókarinnar. Lækningar Þórðar Sveinssonar, sem stóðu árum saman og voru reyndar umdeildar, eru í okkar augum ekki aðeins skottulækningar heldur hreinar pyntingar. Sjúklingarnir voru soðnir og sveltir til hlýðni. Og það segir sína sögu að ekkert afl í þjóðfélaginu hafi verið þess megnugt að stöðvar þessar aðferðir og bjóða þess í stað upp á það besta sem þá þekktist í geðlækningum. Þá er kaflinn um lóbótómíu allt annað en skemmtilegur en þá var heilinn eiginlega skorinn úr erfiðum einstaklingum, jafnvel mörgum sem voru ekkert sérlega erfiðir heldur bara óreglusamir og strekktir á tauginni, svo þeir urðu á eftir aðeins skugginn af sjálfum sér.

Þegar menn líta yfir þessa sögu, varnarleysi sjúklinganna og vankunnáttu læknanna, fer ekki hjá því að maður spyrji: En hvað með lækningar geðsjúkra í dag? Verða þær eitthvað betri en þetta í augum eftirkomenda okkar eftir hundrað ár? Ég held að svarið  muni raunar verða að svo væri, þar hefðu verið miklu betri, en alveg örugglega sjá menn þá að margt hefði betur mátt fara í þeirri nútíð sem þá var, það er okkar nútíð. Það er því eins gott að við séum vel á verði. Og tíðarandinn núna er kannski ekkert sérstaklega vinsamlegur þeim sem þjást af geðsjúkdómum eins og nýliðnir atburðir taka af  öll tvímæli um.

Athugasemdir

[Sporðdrekinn, 1.2.2008 kl. 18:59]

Við lærum af mistökunum, þótt að okkur hrylli oft við þeim.

[Lára Hanna Einarsdóttir, 1.2.2008 kl. 19:20]

Ég hefði aldrei trúað því að mig myndi langa til að lesa þessa bók, en eftir þennan lestur dauðlangar mig til þess.

Góður pistill, takk.

[Alma Guðmundsdóttir (IP-tala skráð) 2.2.2008 kl. 00:38]

Þessi bók hefur nánast allt sem góð bók þarf að hafa

[Jón Halldór Guðmundsson, 2.2.2008 kl. 14:11]

Sæll Sigurður. Kleppur er merk stofnun og miklar hafa framfarir orðið í meðhöndlun fólks með geðsjúkdóma og geðraskanir. Kannski einna mestar í þessari grein.

Þessi bók um Kleppinn er efalaust forvitnileg og merk.

En hinn almenni maður sækir sér gjarnan upplyftingu úr léttum þunglyndisköstum með því að horfa á gamanefni svo sem blessaða Spaugstofuna sem er sannkölluð sálubót

[Gunnar Aegisson (IP-tala skráð) 3.2.2008 kl. 02:28]

Jónas frá Hriflu hafði ríðandi sendiboða, Daníel að nafni. Hann þeysti gjarnan til Klepps, með óvægar yfirlýsingar á hendur yfirlækni. Skopblaðið Spegillinn fylgdist vel með og birtu haganleg ljóð um málið. Eitt var þriggja versa - hvert vers endaði á þessum gullvægu orðum, sem má yfirfæra í ýmissi nútíð:  ... gættu að þér góður, "því hver veit nær söðlar Daníel".