Einfalt blogg

Einfaldleikinn er alltaf bestur.

Flott skammdegi

Þetta er einmitt veðrið sem mér finnst best í skammdeginu. Hægur vindur og nokkurn vegin þurrt og hitinn er 9 stig. Klukkan níu var tólf stiga hiti á Siglufirði og Akureyri.  

Viljiði eitthvað betra? Eins og hvað þá? Stórhríð fyrir norðan og fimmtán stiga frost?

Ég vona að ég sjái aldrei snjó það sem ég á eftir ólifað.

Og Bókatíðindin eru komin út!

Hvað dvelur Bókatíðindi?

Það er eins og engin jól séu að koma. Fáar bækur eru komnar í búðir. Ef maður kemur í bókabúðir, til dæmis, Eymundsson, er þar hálfgerð lagersstemning eða útsölublær, matarbækur á heilu borði og líka draslbækur á niðursettu verði á mörgum borðum og lítið ber á nýjum bókum. Yfir vörnunum svífur einhver lausung og ráðleysi. 

Og það bólar ekkert á Bókatíðindum þó aðeins mánuður sé til jóla.

Ég hef heyrt því fleygt að það sé sölubrella bókaútgefenda að draga þetta allt á langinn til að salan verði því meiri undir lokin.

Ef þetta er satt finnst mér það fremur andstyggileg brella.

Auðvitað er Björgólfur að seilast til áhrifa í Ríkisútvarpinu

Útvarpsstjórinn segir að féð sem Björgólfur Guðmundsson leggur af hendi til íslenskrar dagskrárgerðar í Ríkisisjónvarpinu sé ekki í þágu RÚV. Hann sé bara að jafna framlag RÚV til sjálfstæðra framleiðenda sem vinna efni fyrir sjónvarpið. En ávinningurinn er sá, segir útvarpsstjórinn, að það verður búið til meira af íslensku efni til sýningar. 

Og það efni verður sýnt í Ríkissjónvarpinu. Ef þetta framlag kæmi ekki yrði efnið ekki gert og því ekki sýnt. 

Það er ótrúlegt  hvað hægt er að fara í kringum  hlutina með orðaleikjum. Auðvitað er þetta framlag Björgólfs ekkert nema styrkur til Ríkisisjónvarpsins en aðrar sjónvarpsstöðvar og innlend dagskrárgerð almennt njóta ekki góðs af. 

En það er rétt hjá Páli Magnússyni að féð er ekki veitt í þágu RÚV. Það er í þágu Björgólfs sjálfs í baráttu hans við að leggja sem mest af þjóðlífinu undir sig. Þetta gerir Jón Kaldal sér glögga grein fyrir í leiðara Fréttablaðsins í dag og skrifar:

"Fjárhagsaðstoð Björgólfs við RÚV á auðvitað að skoða í því ljósi að hann á nú þegar í grimmri samkepppni á fjölmiðlamarkaði. Hann er aðaleigandi Árvakurs, útgáfufélags Morgunblaððsins og 24 stunda, keppinauta Fréttablaðsins, sem er hluti af fyrirtækinu 365 sem aftur rekur Stöð 2 og fleiri sjónvarpsstöðvar. Björgólfur á hins vegar ekki sjónvarpsstöð en getur með þessum hætti lagt hönd á plóginn í samkeppni við fyrirtæki sem hann keppir við á dagblaðamarkaði."

Flókarna er þetta nú ekki. Og ljótt er að menningarsameignir þjóðarinnar séu orðnar að peði í  valdatafli ríkisbubba.

Samtök handritshöfunda hafa fagnað samningnum við Björgólf.

Ætli einhver kræfur handritshöfundur muni nokkurn tíma leggja út í að gera fyndna og snjalla ádeiluþætti  á yfirgang íslenskra auðmanna?

Og þetta er bara byrjunin. Áður en langt um líður vöknum við upp við það að peningaítök auðmanna í menningarstofnunum ríkisins verða orðin svo mikil að þær geta ekki þrifist án þeirra og þeir munu þá ráða í þeim lögum og lofum.   

Skammdegið

Nú er skammdegið skollið á samkvæmt þeirri skýrgreiningu sem ég nota. Hún er sú að skammdegi sé þegar sólin er á lofti minna en einn þriðja hluta þess tíma sem hún er lengst á lofti. Þetta gerðist í dag og skammdegið stendur eftir þessum skilningi út janúar.

Mér finnst það öllu skipta með skammdegið að veðrið sé skaplegt, milt og snjólítið og helst snjólaust. Þá er svo miklu auðveldara að vera úti og komast leiðar sinnar.

Andstyggilegast er skammdegið þegar fyrst snjóar mikið en leggst  síðan í langvinnar norðanáttir með miklum frostum og marga vikna gömlum, hörðum og óhreinum njó.

Skemmdegið finnst mér blátt áfram fljótara að liða þegar hlýtt er og snjólaust en þegar kalt er og snjóþungt.

Sumir segja að það sé bjartara yfir þegar snjór er en það munar engu og  þægilegheitin í samgöngum vegur upp á móti því ef eitthvað er og vel það. 

Myrkur og mildur desember með 10 til 11 stiga hita marga daga eru skemmtilegastir desembemánaða og minna mig á þá gömlu daga löngu fyrir gróðurhúsaáhrifin þegar alltaf var gott veður og engum datt skíðaferðir í hug!

Dagur tónlistarinnar var í gær

Það er mesta furða hvað ég hef bloggað lítið um tónlist því hún er það sem mesta ánægju hefur gefið mér í lífinu - ásamt veðrinu.  Ég hef hlustað á tónlist síðan ég man eftir mér. Þegar ég var barn lá ég í Kanaútvarpinu og í öllum dægurlagaþáttum í því íslenska. Klassíska músik uppgötvaði ég ekki fyrr en síðar en tónlist var ekki haldið að mér á heimili mínu.

Ég er samt ekki neinn tónlistarmaður að upplagi eða hæfileikum, bara pælari. Þegar ég var orðinn  stálpaður lærði ég nótur og undirstöðuatriði tónfræðinnar af bókum án þess að hafa hljóðfæri en það var mér svo gefið á unglingsárum. Þá lærði ég dálítið á píanó og síðar orgel og eitthvað í hljómfræði.

Aldrei nota ég tónlist sem afþreyingu eða bakgrunn. Ég hlusta bara eingöngu. Þess vegna hlusta ég aldrei mikið og æ minna með árunum. Fyrir mér er músik list og henni getur maður ekki sinnt nema stöku sinnum þegar maður er í hátíðarskapi.

Ég hef sérstakar mætur á barokkmeistaranum Heinrich Schütz sem fæddist hundrað árum á undan Bach. Fyrsta tónverkið sem ég heyrði eftir hann var Jólasagan og það finnst mér hjartahreinasta tónlist sem ég þekki. Passíur Bachs og h-moll messan eru einn af hæstu tindunum í tónlistinni. Á passíurnar hlusta ég til skiptis á föstudaginn langa en á messuna á nokkurra ára fresti. Kantötur Bachs, vel yfir 200 að tölu, eru mér óendanleg uppspretta listrænnar gleði.

Eftir Mozart held ég mest upp á hina svonefndu Haydnkvartetta. Mozart samdi  mestalla músik sína af einhverjum gefnum tilefnum, fyrir tónleika eða fyrir sérstaka hljóðfæraleikara, en kvartetta þessa samdi hann af innri þörf og þar birtist hann af einna mestri snilld. Ég hef líka mikla ást á hinum harmræna strengjakvintett hans  í g-moll, K 516. Hann sker i hjartað. Ég vil að músik skeri í hjartað enda er góð tónlist alltaf tregablandin á einhvern veg og minnir á sætan hverfulleika lífsins.

Síðustu strengjakvartettar Beethovens eru hugsanlega dýpsta tónlist sem um getur, að mínu áliti. Hann er þar kominn handan við venjulegt mannlíf og kannar einhverja óræða heima.

Ég er afskaplega veikur fyrir ljóðatónlist eða sönglögum. Kannski vegna þess að sú tónlist sameinar bókmenntir og tónlist en ég var alltaf mjög veikur fyrir fagurbókmenntum þar til fyrir svona fimmtán árum. Ég hef gert mér sérstakt far um að kynnast öllum sönglögum Schuberts, Mozarts, Beethovens, Schumanns, Mendelsohns, Liszts, Brahms, Hugo Wolfs og Richard Strauss. Schubert er bestur en Wolf, sem var mjög eminem tónskáld um sína daga, næst bestur en allir eru þeir feiknarlega góðir.

Strengjakvintett Schuberts í C-dúr finnst mér dýrlegasta hljóðfæraverk í heimi.  

Ég er enginn sérstakur óperuunnandi en þekki þó mjög margar óperur. Uppáhaldsóperurnar mínar eru Parsifal eftir Wagner, Boris Godunov eftir Mussorgsky og Don Giovanni eftir Mozart. Ég er líka mjög hrifinn af óperum hins óviðjafnanlega Leo Janáceks, sérstaklega Litlu klóku refalæðunni.

Af tuttugustu aldar tónlist eru mér engin sérstök verk hugstæðari en önnur. Þau eru öll sama tóbakið - rótsterkt og gott. Mér finnst samt meira til um Alban Berg og einkanlega Anton von Webern en sjálfan Schönberg. Af þeim sem nú eru uppi eða nýdánir eru Ligetti og Lutoslawski í miklu uppáhaldi og svo er ég mjög viðkvæmur fyrir Alfred Schnittke og Arvo Pärt og henni Gubadúlínu. Hún er algjör dúlla.

Ég hef reynt að verða mér úti um alla diska sem gefnir hafa verið út með verkum íslenskra tónskálda.

Og ég held ekki vatni yfir amerískri kántrýmúsik.

Ég ólst upp við fyrsta rokktímabilið og Elvis er eina átrúnaðargoð ævi minnar. Ég fylgdist vel með popppinu framundir svona 1980 og lauslegar eftir það þar til á síðustu árum að ég hef alveg dottið út. 

Fyrir mér er músik list en ekki afþreying. Ég tel hina svökölluðu  "æðri músik", klassíska tónlist, hiklaust æðri en poppið. Auðvitað er til mikið af drasli í klassíska geiranum, flest tónlist er bara drasl, innantómur hávaði, en hin miklu tónskáld þessarar greinar teljast meðal mestu andansjöfra mannkynsins líkt og t.d. Shakespeare, Cervantes og Dostojevskí í bókmenntunum og stóru myndlistarmenn endurreisnarinnar og seinni blómaskeiða. Þeir birta lífið í sinni mestu dýpt og eru sér á parti.

Poppið er auðvitað líka misjafnt að gæðum en jafnvel það besta finnst mér falla alveg í skuggann af klassíkini.

Klassíkin er fyrir fagurkera. Poppið er fyrir plebba.

Og þessi Enimen, eða hvað hann nú heitir, er bara fyrir últra fæðingarhálfvita.

Ef einhver vill hata mig fyrir þessi orð er það mér alveg sérstakt ánægjuefni.

Myrkrið

Boðuð hefur verið bænaganga "í einingu og nafni Jesú Krists" 10. nóvember gegn myrkrinu í þjóðfélaginu eins og það er orðað í auglýsingum og sagt er að "með myrkrinu sé átt við neikvæða áhrifaþætti í lífi margra fjölskyldna, Þar má nefna vonleysi, fátækt, áfengisneyslu, vímuefnaneyslu, ofbeldi og sjálfsmorð."

Mikið er þetta einkennilegur samjöfnuður. Þegar svona er talið upp án aðgreiningar  ... fátækt ... vímuefnaneysla... oflbeldi ...sjálfsmorð ... hlýtur það einfaldlega að vekja upp þau hugtengsl að fátækt fólk sé ofbeldislýður og þær óhamingjusömu manneskjur sem taka líf sitt séu af sama kaliber og vímuefnaneytendur. Þetta sé allt sama myrkrið.

Ekki veit ég hverjr ertu drifkrafturinn á bak við þessa göngu en í undirbúningsnefnd er Þjóðkirkjan meðal annara og ýmsir kristnir söfnuðir sem vilja vekja athygli á því, að eigin sögn, að "Jesús Kristur er ljósið sem yfirvinnur myrkrið".

Göngunni á að ljúka í Laugardalshöll þar sem menn ætla að vitna.

Ég fæ ekki betur séð  en þetta sé fyrirtaks leið til að vekja upp trúarofsa og fordóma um  jafn erfið og vandasöm mál og vímuefnaneyslu og sjálfsvíg, að ekki sé talað um það ranglæti sem felst í fátækt.

Hér verður þessu öllu saman bara fleygt inn í glóruluast myrkrið og lækningin er einföld patentlausn: Komið til Jesú.

Mætti ég þá heldur biðja um vítisengla.

Rokkað og rólað í bíó 1957 og 1958

María Kristjánsdóttir listagyðja fékk frá mér hugskeyti í gær þegar ég var einmitt að hugsa um að enginn gerði athugasemdir við þessar innblásnu veðurskýrslur mínar. Í þeirri síðustu, um hlýja nóvembermánuði, vék ég að Conway Twitty sem átti vinsælasta lagið í rigningarnóvembernum mikla  1958, It's  Only Make Believe. María kom einmit með athugasemd og skrifar: 

"Þetta var góð skýrsla, ég man eftir 1956 en ekki eftir Conway Twitty, en minnir að í þessum nóvember hafi ég fengið svartar gallabuxur og svartan gallajakka og horft á fyrstu rock ´n roll bíómyndina í Bæjarbíó og það var fjör. Og oftast var maður votur í fæturnar því þá átti enginn stígvél nema í vinnu."

Við þessi orð fór ég nú að rifja upp í mínu afbrigðilega minni og varð þessa þegar vísari.

Fyrsta rokkmyndin í íslensku bíói var Rock, Rock Rock sem Austurbæjarbíó sýndi 20. febrúar til 1. mars 1957 og þar komu fram m.a. Chuck Berry og Frankie Lymon (sem kom til Íslands 1959) en Tuesday Weld lék aðalhlutverkið. Stjörnubió sýndi sama ár Rock Around the Clock með Bill Haley  og The Platters 4.-22. mars. Nýja bíó var með The Girl Can´t Help It 3.-16. ágúst þar sem Gene Vincent söng BeBop A Lula, Little Richard titillagið, Fats Domino Blue Monday og The Platters sungu Remember When. Jayne Mansfield var aðalleikona myndarinnar en hún var þá mikil kynbomba. Hún missti síðar höfuðið í bifreiðarslysi. Frank Tashlin var leikstjóri og var þekktur þá.   

En þetta var ekki búið. Austurbæjarbíó sýndi The Tommy Steele Story 29. ágúst til 16. september  og hann söng þar auðvitað Water Water sem Skafi Ólafsson gerði ódauðlegt á Íslandi undir orðunum Það er allt á floti alls staðar. Annað frægt lag var í myndinni, Freight Train, sem Ragnar Bjarnason söng síðar undir nafninu Lestin brunar eða eitthvað. Hafnarbió sýndi Rock Pretty Baby 26. september til 7. október með Sal Mineo. Sú mynd var bönnuð börnum. Austurbæjarbíó bauð enn upp á rokkmynd 3.-19. desember, Don't Knock the Rock. Þar söng Little Richard hvorki meira né minna en Tutti Frutti og Long Tall Sally og setti fótinn upp á píanóið og allt það. Áhorfendur æptu í sætunum. Ég líka.

Stóra bíótropmpið kom svo fyrsta febrúar 1958 og hélt áfram til þess 15. Tjarnarbíó sýndi þá Loving You með Elvis í flottum litum. Hann söng m.a. Teddy Bear. Með honum lét Doloroes Hart sem ég varð bálskotinn í en það var til lítils því hún gerðist nunna skömmu síðar. Aftur var Tjarnarbíó með geggjaða rockmynd 29. apríl til 6. maí Mister Rock and Roll sem hét því ágæta íslenska nafni í auglýsingum Vagg og velta. Þar lék Alan Freed plötusnúð en Chuck Berry, Fankie Lyomon og Little Richard komu fram ásamt The Moonglows og fleirum.

Þetta voru fyrstu rokkmyndirnar i íslensku bíói en heldur fór að draga úr slíkum myndum eftir þetta.

Ég nennti ekkert að vera að gera einhverjar skrifkrúsidúllur utan um þessar staðreyndir. Staðreyndir tala nefnilega sínu máli. Svo í veðri sem í rokki.

Já, börnin mín, ég þekki nú the fifties betur en fingurna á mér!   

See You Later Alligator.

 

Aðbúnaður heilabilaðra

Er það virkilega nauðsynlegt að fólk með lengstgengna heilabilun sem ekki þekkir aðra og er jafnvel óafvitandi um þá sé í einsmannsherbergi? Og er nokkur ástæða til að kvarta um slæman aðbúnað þjóðfélagsins ef þetta fólk er með öðrum í herbergi?

Samt eru aðstandendur að gera Þetta og þeir eru bakkaðir upp af fjölmiðlum og stjórnmálamönnum sem vilja koma höggi á þá sem með völdin fara. Mér finnst þetta fyrst og fremst vera á afneitun á sjúkdómnum. Menn horfast ekki í augu við veruleikann og láta eins og ástand sjúklinganna sé annað og betra en það er. 

Það er mjög algengt. Og eitt af því sem mestum vandræðum veldur.

 

Svindl

Allar árstíðir hafa síns til ágætis nokkuð. En mér finnst nóvember og desember orðnir leiðinlegustu mánuðir ársins. Orsökin er þetta taumlausa jólastand. Tveir mánuðir af jólahasar gera það að verkum að maður er örmagna af jólahorror þegar jólin loksins byrja. Þegar ég var drengur byrjaði þetta stand alltaf fyrsta desember. Þá vaknaði maður við það að jólaskreytingar voru komnar um allar götur. Og búðirnar fóru í gang um svipað leyti. Í þá daga var stemning og jól í lofti. Nú er þessi ofgnótt bara stemningarlaus subbuskapur. Ekki bætir svo úr skák að það verður æ algengara að menn láti jólaljósin loga fram á vor.

Þetta heitir sukk og svínarí og er af sama meiði og agaleysið í umferðinni og drykkjuorgíurnar um helgar.

Nú, en hvað um það, fjandinn hafi það. Einn ljós punktur er í þessu jólasukki. Það eru bækurnar.

Jólabókaflóðið er nú fremur seint til og ekkert bólar á Bókatíðindunum.

Það er gamall vani minn að rölta oft í bókabúðir fyrir jólin og skoða herlegheitin. Í dag var ég í Eymundsson og fór þá ekki rafmagnið í miðjum klíðum. Varð þá heljarinar pannik og ung og sæt afgreiðslustúlka baðaði út öllum öngum og fór að halda ræður fyir búðargestum því tölvudraslið fór náttúrlega allt úr sambandi svo ekkert var hægt að afgreiða og því þurfti að róa niður bókóðan mannsskapinn. Þetta var óvænt fjör. Svo kom rafmagnið fljótlega aftur og þá  var ekkert fjör lengur. 

Ég hef séð eina bók nú þegar sem ég ætla að útvega mér: Nútímastjörnufræði. Það er bók sem hefir eitthvað að segja og það úr ljósárafjarlægð og sér ljósár fram um tímann.  Flestar jólabækur sem mest er hampað hafa því miður ekkert að segja og eru þröngsýnar með afbrigðum.

Ég las í blaði í tilefni af væntanlegri ævisögu Davíðs Stefánssonar að vinstri menn á Íslandi hafi markvisst unnið að því að koma í veg fyrir að hann hefði verið tilnefndur til Nóbelsverðlauna.

Það var gott hjá vinstri mönnum.

Það var hreinlega út í hött að láta sér  detta í hug að hraðmælskur hagyrðingur væri verðugur Nóbelsverlauna jafnvel þótt hann hafi slegið nýjan tón í íslenskri ljóðlist sem entist honum þó æði skammt. Ég trúi því svo sem ekki að nokkur hægri maður hafi verið svo glámskyggn og banal að hafa viljað í alvöru útnefna Davíð en verið stoppaður af vondum vinstri mönnum.

En nú er jólabókaflóðið að bresta á og það verður að selja bækurnar með öllum ráðum. 

Ég bíð í ofvæni eftir ævisögu Þórbergs sem mér skilst að nái bara til 45 ára aldurs. Það hlýtur þá að vera bara fyrra bindið. Annað væri algjört svindl.

En lífið er svo sem ekkert nema eitt allsherjar svindl.