Tuttugu stiga hiti í október

Tuttugu stiga hiti eða meira hefur mælst á nokkrum veðurstöðvum á Íslandi. Þær eru allar við sjóinn á svæðinu frá Vopnafirði til Reyðarfjarðar nema tvær, Reyðará á Siglunesi og Hallormsstaður.

Á þessu svæði voru fáar veðurstöðvar með hámarksmælingar fyrr en eftir miðja tuttugustu öld. 

Það var því ekki fyrr en  6. október 1959 að fyrst var skráður tuttugu stiga októberhiti á Íslandi, 20,9 stig á Seyðisfirði, en stöðin var þá nýbyrjuð með hámarksmælingar. Ekki er að efa að slíkur hiti hefði mælst áður ef stöðvar hefðu verið eins þéttar og nú er til dæmis.

Í október 1944 mældust til dæmis 19,4 stig á Húsavík þ. 4. og daginn eftir 19,0 á Sandi í Aðaldal en  mælingar voru þá ekki á hitavænustu stöðunum fyrir austan. 

Næst eftir 1959 mældist tuttugu stiga hiti, 20,0 stig slétt, þ. 20. 1962 á Seyðisfirði og á sama stað þ. 21. 1964, 20,9 stig. 

Í byrjun október 1973 dró heldur betur til tíðinda. Fyrstu tvo dagana mældist víðar tuttugu stiga hiti eða meira en á nokkrum öðrum dögum í mælingasögunni. Fyrsta daginn kom íslandsmetið í október, 23,5 stig á Dalatanga. Á miðnætti var hitinn aðeins 9,8 stig og svipað hafi verið um kvöldið 30. september en kl. 3 um  nóttina þann fyrsta var hitinn á athugunartíma 22,6 stig og 22,7 kl. 6 en þá var lesið 23,5 stig á hámarksmæli. Meðalhiti sólarhringsins varð 16,8 stig. Þennan sama dag fór hitinn í 20,2 stig á Reyðará við Siglunes en næsta dag í 22,0 stig á Seyðisfirði 20,6 á Vopnafirði og 20,0 á Hallormsstað. Klukkan 9 um morguninn þennan dag var hitinn á Seyðisfirði 21,0 stig, en 22,0 kl. 15 og enn 18,0 stig kl. 21. Fyrsta október hafði hitinn á staðnum ekki farið hærra en í 19,0 stig.  

Í október 1975 mældust 20,0 stig þ. 11. á  Seyðisfirði. 

Á Seyðisfirði fór hitinn í 22,0 stig þ. 14.  árið 1985 og 20,7 á Neskaupstað og daginn eftir voru skráð  20,9 stig á Kollaleiru sem komu þó líklega í raun kvöldið áður.  

Þann 7. október 1992 mældust 21,7 stig í Neskaupstað og á Dalatanga, 21,2 á Vopnafirði, 21,1 á Seyðisfirði og 20,4 stig á Kollaleiru.  

Mjög hlýtt var 22. október 2003. Þá fór hitinn í 22,1 stig á Dalatanga og sólarhringsmeðalhitinn var 16,7 stig. Þá mældist og 20,8 stig á Kollaleiru á kvikasilfri en 22,3 stig á sjálfvirku stöðinni á Neskaupstað og 21,3 stig á þeirri sjálfvirku á Eskifirði. 

Árið 2007 mældust 20,2 á Sjaldþingsstöðum í Vopnafirði þ. 19. en 21,0 á þeirri sjálfvirku á Seyðisfirði.   

Loks mældust svo 20,3 stig á sjálfvirku stöðinni á Kollaleiru þ. 10. í þessum mánuði, á fimmtudaginn. 

Á þessu sést að tuttugu stiga hiti í október er engan vegin sjaldgæfur á austurlandi.

Litlu munaði á Sauðanesvita 14. október 1999 en þar mældust þá 19,8 stig og þann 15. árið 1985 á Akureyri þegar mældust 19,5 stig. 

Í Reykjavík hefur mesti hiti í október mælst ekki nema 15,6 stig þ. 21. árið 2001 í glaða sólskini (opinbera októbermetið, 15,7 stig, er í rauninni mæling frá kl. 18 þ. 30.september 1958).

Mesti októberhiti sem mælst hefur á suður og suðvesturlandi (frá Mýrdal til Snæfellsness) er aðeins 16-17 stig. 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2013_65_0.xls

Jólaveðrið

Jólaveðrið sér um sig  sjálft. 

En fylgiskjalið fylgist með.

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_77_0.xls

Við búum nefnilega á Íslandi!

Á þessu fréttamyndbandi sést hvar borgarstarfsmenn ryðja snjó af gangstéttum í Rómaborg. 

Þar snjóar nú ekki oft og mikið. En eigi að síður finnst mönnum þar sjálfsagt að hreinsa sjóinn af gangstéttunum þá sjaldan að hann sýnir sig.

En ekki hér, enda með orðum borgarstjórans þegar hann var að verja að ekki væru vel ruddar gangstéttir í Reykjavík í snjóakastinu:

Við búum á Íslandi! 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_5_0.xls

Íslensku bókmenntaverðaunin. Fræðibækurnar

Þessar fræðibækur hafa verið nefndar til íslensku fræðibókaverðlaunanna:

Helgi Björnsson: Jöklar á Íslandi, í útgáfu Opnu
Kristín G. Guðnadóttir: Svavar Guðnason, í útgáfu Veraldar
Árni Heimir Ingólfsson: Jón Leifs – líf í tónum, Mál og menning gefur út
Jón Karl Helgason: Mynd af Ragnari í Smára, Bjartur gefur út
Þórdís Elva Þorvaldsdóttir: Á mannamáli. Ofbeldi á Íslandi, JPV gefur hana út.

Ég hef lesið allar þessar bækur nema bókina um Svavar sem ég hef þó gluggað í talsvert  og  sýnist hún vera meiriháttar. Er reyndar ekki búinn með jöklabókina.

Að mínum dómi er Á mannamáli ekki í sama gæðaflokki og hinar bækurnar.  Ég held að menn séu fyrst og fremst að sýna málefninu virðingu með því að tilefna þá bók.  

Ég tel að það sé að öðru leyti óvenju erfitt að gera upp á milli tilnefndra bóka.  

Gaman væri ef harðsvíruð raunvísindabók, Jöklar á Íslandi, hlytu verðlaunin. Tala nú ekki um ef jöklarnir eru á síðasta snúningi. En ætli fræðirit um jökla eigi minnsta séns á við jafn virðuleg fyrirbæri  og ævisögur mikilsmetinna listamanna?

Ætli það verði ekki annað hvort Svavar eða Jón Leifs en þó fyrst og fremst Ragnar í Smára.

Hún er svo andskoti skáldskaparleg! 

 

Lagstur í Kirkjugarðinn

Stíllinn hjá Sören minni mig alltaf á Gulla stjörnuspeking eða Gunnar Hersvein. Það er svona fullyrðingastíll besserwissersins. Broddborgarinn er svona, segir hann,  og fagurkerinn svona og svona en trúmaðurinn salt jarðar. 

Svo get ég ómögulega skrifað um þetta meira því að 

nú er ég lagstur í Kirkjugarðinn.

 

Farsælt líf

Nú er ég að lesa bókina Farsælt líf, réttlátt samfélag eftir Vilhjálm Árnason heimspeking. Bókin fjallar um helstu siðfræðikenningar í sögu vesturlanda og er rökræða um þær. Hún er vel og skýrlega rituð og efnið er sannarlega áhugavert.

Það er hvíld fyrir hugann frá öllu kreppufárinu að lesa þessa bók sem beinir athyglinni inn á við. Þar á siðferðið upptök sín undir áhrifum frá samfélaginu og þaðan kemur gæfan og hamingjan. Hver einstaklingur verður að hirða um sinn innri mann hvernig sem allt veltist í umhverfinu.

Ég var svo að ljúka við að lesa Skáldsögu Íslands eftir Pétur Gunnarsson. Þetta er þriggja binda saga og mér finnst hún það besta sem Pétur hefur  gert. Hún er nokkurs konar saga þjóðarinnar og líka annarra landa í margar aldir. Sagan er listavel rituð og ótrúlega fræðandi að auki. Hún bregður  upp mjög sterkum myndum sem sýna mannlífið, kvikuna í því, á öllum tímum.

Með aldrinum minnkar hrifnæmið. Þegar ég var ungur gerðu sumar bækur mig svo glaðan  og manni fannst lífið meira virði á eftir. En þetta gerist sjaldan núorðið. Það gerðist samt við lestur þessarar sögu  hans Péturs.

Hún gerir mig glaðan og mér finnst lífið ofurlítið dýpra og betra en áður. 

 

Áhugaverðar jólabækur

Þá er maður byrjaður á þeim gamla (ó)vana að rölta í bókabúðir til að skoða nýju bækurnar.

Nokkrar bækur langar mig til að eignast.

Ég hef þegar keypt eina, Bókina um biblíuna. Biblían er að vísu ótrúlega leiðinleg og oft ljót bók þó glitti sums staðar í speki. En þó Biblían sé ljót og leiðinleg hefur hún haft geysileg áhrif og eins gott að vita hvað í henni stendur. Já, lesandi góður. Þú átt kollgátuna! Ég hef lesið alla Biblíuna. Hvert einasta andskotans orð.

Kommúnistaávarpið, sem nú er að koma út á ný á íslensku, er ólíkt viðfelldnara að ég tali nú ekki um tímabærara rit en Biblían.

Mest langar mig þó í bók Halldórs Björnssonar um gróðurhúsaáhrifin. Ég efast ekki um að hann geri efninu hlutlaus og fræðileg skil á þann hátt að jafnvel ég geti skilið.

Stóra siðfræðibókin hans Vilhjálms Árnasonar, sem ég man ekki hvað heitir, er líka aldeilis áhugaverð og ekki veitir af að menn fari að gæta að siðferði í mannlegum samskiptum en á útrásartímanum gleymdist allt siðferði nema þá siðferði andskotans.

Ísland utan úr geimnum hefur að geyma myndir af hinu ólánssama landi voru sem teknar hafa verið úr veðurtunglum. Sérlega spennandi. Samt held ég að ég þekki sumar myndirnar. Einar Sveinbjörnsson veðurviti er annar af höfundum bókarinnar.

Ýmsar fleiri fræðibækur eru álitlegar en verða hér ekki taldar upp vegna leti minnar og ómennsku.

Ég missti áhugann fyrir svokölluðum fagurbókmenntum fyrir tíu árum og veit ekki hvers vegna. Kannski hefur stíflast æð í heilanum. Ég hugsa því lítið um þessar skáldsögur og ljóð sem eru að koma út. Og reyfara hef ég aldrei lesið og finnst það tímasóun. Mér finnst ærið nóg að sjá þá í bíó eða á myndbandi. Reyfaraæði undafarna ára er eitt af tilbrigðunum við þá yfirborðsmennsku sem peningahyggjan hefur haft á allt andlegt líf. 

Nú, svo  ég endi samt á jákvæðum nótum játa ég að það er ein skáldsaga sem mig langar til að lesa. Það er bók Hallgríms Helgasonar 10 ráð til að hætta að vaska upp og byrja að drepa fólk eða hvað hún nú eiginlega heitir.

Já, svo er ég ekki frá því að bókin um kynlífsdúkkuna (guð forði oss þó frá klámi og öðrum óþverra) eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttir togi svolítið í mig. En það er nú bara út af því höfundurinn bauð mér vináttu sína á feisbúkkinu í fyrradag. Svona er ég gríðarlega eftirsóttur

Og skáldlega hégómlegur þrátt fyrir heilastífluna.     

Skáldskapur og veruleiki

Ég undra mig alltaf á því hvernig í ósköpunum stendur á því að skáldskapur, lýsingar í skáldsögum, er oft talinn vera vitnisburður um staðreyndir. Lýsingar Solsenítsjíns á gúlaginu voru skáldskapur í skáldsögum. Samt eru þær taldar vera óyggjandi vitnisburður um veruleikann.  

Nú er ég ekki að segja að gúlagið hafi ekki verið slæmt, aðeins að lýsa yfir furðu minni á þeirri stöðugu áráttu manna að taka vitnisburð skáldskapar sem raunveruleika og það gildir ekki bara um verk Solsenítsjíns.   

Ég held að skáld séu einhver lélegustu vitni um raunveruleikann, atburði og staðreyndir, sem hugsast getur. Þau skálda svo skrambi mikið.

Ég og Þórbergur

Ég kom fyrst til Þórbergs 21. september 1964.  Þórbergur spurði að ýmsu um hagi mína og var mjög látlaus og vingjarnlegur. Hann talaði síðan mikið um drauga og skrímsli sem hann taldi  að væru líkamlegir náttúruandar. Um framhaldslífið sagði hann að vísindin væru alltaf að gera uppgötvanir sem bentu til þess að eitthvað meira en efni væri að baki tilverunnar.  Annars ræddi hann um allt milli himins og jarðar.

Þórbergur olli mér reyndar gríðarlegum vonbrigðum. Í stað þess að hitta eldhuga sem réði sér ekki fyrir andlegu fjöri eins og halda mætti af bestu bókum hans var ég inni í stofu með gömlum manni sem gekk og hreyfði sig eins og gamalmenni og talaði hægt og lítilfjörlega. Þetta gerði mig enn þá feimnari en ég var fyrir og var eiginlega eins og aumingi inni í mér. Þórbergur var 76 ára.  Ég alveg að verða sautján.

Síðan kom ég nokkrum sinnum til Þórbergs næstu árin. 

Ég var í blysförinni sem farin var að heimili hans þegar hann varð  85 ára 12. mars 1974. En ég var of feiminn til að fara inn þegar hjá honum var fullt af fólki. 

Ég kynntist bókum Þórbergs í fyrsta sinn haustið 1960 þegar ég var nýorðinn 13 ára. Þegar ég tók bókina á bókasafni stóð ég í þeirri meiningu að þetta væri andatrúarrit, sögur að handan í líkingu við Bréf frá Júlíu. 

Bréf til Láru gerði mig að kommúnista og tafði þar með raunhæfan skilning minn á þjóðfélagsmálum í ein þrjátíu ár. Hvað skyldu Þórberg og Halldór Laxness hafa gert marga að fylgjendum þessarar óheillastefnu í rósrauðri hugsjónavímu? Ég dáði Þórberg síðan meira en alla aðra höfunda árum saman. En ekki lengur.

Það er óhreinskilni Þórbergs um sjálfan sig og þyrrkingslegt sálarlíf hans sem hefur fælt mig frá honum hin síðari ár. Enginn íslenskur rithöfundur hefur verið með sjálfan sig í öðrum eins felum. En það hafa menn ekki vitað fyllilega, þó sterkur grunur hafi leitað á suma fyrir löngu, fyrr en á síðari árum. Þórbergi tókst að telja mönnum trú um að hann væri allra manna hreinskilnastur og heiðarlegastur. Ábyrgðarleysi Þórbergs í kvennamálum finnst mér lika fráhrindandni. Jú, ég veit að menn eiga víst ekki að blanda saman lífi og list, en hvað Þórberg varðar var það alltaf óaðskiljanlegt í mínum huga.  Hann var kvennaflagari en brá upp þeirri mynd af sér að hann væri óframfærinn í þeim efnum. Óheilindi!    

Þórbergur er mesti stílsnillingur íslenskra bókmennta að mínu mati en er á margan hátt takmarkaður rithöfundur. Og það er enn langt í land með að menn reyni að vega kosti hans og galla með raunsæjum fagurfræðilegum skilningi. Menn eru bara enn að upphefja hann. Það er dæmigert að menn segi að það verði að taka hann eins og hann er með öllum sínum annmörkum. Þá ljúki hann upp öllum leyndardómum sínum.

Skilningurinn á takmörkunum Þórbergs sem rithöfundar leiðir til skilnings á manninum sjálfum. Það eru þessi aspergiseinkenni sem lýta bækur hans, þessi listræna ráðleysi eða getuleysi við að ritstýra efni sínu af smekkvísi og skarpleika fremur en að taka allt með. Þar með breytist ritsnilldin stundum í hreinasta stagl. Þyrrkingurinn í sálarlífinu, sem er hluti aspergiseinkennisins, veldur hins vegar því að honum var alveg fyrirmunað að skrifa um harmsefnin í lífi sínu sem voru þó mörg og sár. Þetta gerir list hans á endanum yfirborðslega. Glæsilegur stíllinn dylur vissa grunnhyggni og innihaldsleysi en birtir fyrst og fremst stöðug látalæti. En fyndni Þórbergs og þessi ótrúlega marghliða og mergjaða stílsnilld fær mann til að fyrirgefa honum margt en samt endist hrifningin ekki ævilangt. Maður fær að lokum leið á þessum manni sem aldrei getur sagt alvarlegt orð um sjálfan sig og mannlífið. Ég efast mjög um að unga fólkið nenni að lesa Þórbergs að nokkru ráði. Á því veltur það hvort hann mun lifa sem rithöfundur eða verða bara föst en lífvana stærð í bókmenntasögunni en það verða reyndar örlög næstum því allra höfunda.

Á Þórbergsráðstefnu árið 1889, þegar haldið var upp á hundrað ára afmæli Þórbergs, hélt ég í erindi á ráðstefnunni og reyndi að benda mönnum á þetta. En það féll í grýttan jarðveg. Sumir gamlir Þórbergsaðdáendur og vinir Þórbergs, sem þá voru orðnir gamlir og myglaðir, eins og t.d. Jakob Benediktsson, horfðu alveg í gegnum mig eins og menn gera þegar þeir vilja sýna mönnum sérstaka lítilsvirðingu. Einn maður var þó yfir sig hrifinn, Sigurður A. Magnússon og Þorsteinn Gylfason lét sér einnig vel líka. Og Erlendur Jónsson bókmenntgagnrýnandi Morgunblaðsins og gamall kennari minn lofaði mjög erindi mitt (sem seinna var prentað í Tímariti Máls og menningar), utan dagskrár í einhverjum ritdómi í Mogganum. En ég hyrði ég frá ýmsum vinum mínum að mönnum hafi fundist ég vera að gera lítið úr Þórbergi.  

Og enn eru menn að lofa og prísa Þórberg alveg einhliða og virðast vera gersamlega blindir á hina galla hans. Það má ekki einu sinni nefna þá.  

 

 

Misráðið í Þórbergssmiðju

Ég var að skoða dagskrána á Þórbergssmiðjunni sem verður haldin í Háskólanum á morgun og sunnudag. Þar verða haldin mörg erindi hvert öðru álitlegri. En það er galli á gjöf Njarðar að í gangi verða tvær málstofur í einu á sitt hvorum staðnum.

Menn eru því  dæmdir til þess að fara á mis við svo sem helming erindanna nema náttúrlega þeir sem með stanslausri jógaþjálfun hafa komist upp á lag með að vera samtímis á tveimur stöðum í einu.

Þetta finnst mér einkennilegt ráðslag og bera vitni um það að ekki sá gert ráð fyrir því að einhvejrir kunni að hafa brennandi áhuga fyrir Þórbergi og vilji kynnast öllu sem um hann er skrifað.

En kannski verða öll erindin gefin út á prenti eða á netinu að þinginu loknu.