Glúrinn febrúar

Það hefur ræst úr þessum febrúar. Hann byrjaði með látum, éljagangi suðvestanlands og kulda. En eftir fyrstu vikuna hefur verið hlýtt og gott veður. Meðalhitinn er 1,8 stig yfir meðallagi í Reykjavík en kringum 1,2 yfir því á Akureyri. Í gær var dagshámarkshitamet jafnað í Reykjavík, 9,1 stig.

Snjólítið er á landinu. Á suðurlandi er að mestu auð jörð og þangað til í fyrradag var líka víða alauð jörð fyrir norðan.

Samkvæmt spám er líklegt að meðalhitinn haldi sér í stórum dráttum á landinu til mánaðarloka.

Þá er aðeins eftir einn vetrarmánuður. Hann má verða mikið kaldur ef hann kemur í veg fyrir að rétt einn vetur í viðbót verði vel fyrir meðalhita á landinu.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2011_10_0.xls

Köldustu febrúarmánuðir

Eins og áður er meðalhiti stöðvanna níu, sem við er miðað, í sviga aftan við ártalið en árin 1961-1990 var meðalhiti þeirra -0,2 stig.  

1866 (-7,1) Þessi febrúar, sem kemur á eftir fjórða kaldasta janúar, er talinn kaldasti febrúar sem mælst hefur í Reykjavík. Og miðað við meðalhitann þar og í Stykkishólmi saman er  hægt að telja hann kaldasta febrúar sem mælst hefur á landinu og er eiginlega sárt að taka þann heiður af febrúar í frostavetrinum mikla 1881.Í Reykjavík var febrúar 1866 hins vegar næstum því þremur stigum kaldari en 1881. Reyndar voru mælingarnar á þessum árum í Reykjavík ekkert sérstaklega góðar. Í Stykkishólmi er þetta næst kaldasti febrúar, á eftir 1881. Mælingar voru líka á Akureyri og hefur þar enginn febrúar verið eins kaldur en þar var ekki athugað árið 1881. Samt sem áður er líklegt að febrúar 1881 hafi verið nokkru kaldari fyrir norðan en 1866. Við setjum þó febrúar 1866 hér fremstan í röðina. Aðeins hlánaði lítillega þrjá daga í Stykkishólmi, þ. 17. þegar hitinn mældist 3,3 stig og svo tvo síðustu dagana þegar hitinn var núll til þrjú stig. Annars voru oftast mjög hörð frost, oft fimmtán til sautján stig og tvisvar yfir tuttugu, -22,0 þ. 12. og slétt -20 stig þ. 24. Úrkoman  í Stykkishólmi var 45,2 mm en úrkomudagar voru 11. Það snjóaði nokkuð fyrstu þrjá dagana en var síðan þurrt fram að þeim 17. en eftir það var úrkoma flesta daga. Mánaðarloftvægi var 1007,2 hPa. Á eftir þessum kuldalega mánuði kom svo einhver kaldasti mars sem mælst hefur. Og veturinn í  heild gengur að kulda næstur vetrinum 1881. Síðasta dag mánaðarins birtist á forsíðu Þjóðólfs hið fræga kvæði Kristjáns Jónssonar, Þorraþrællinn 1866, sem hefst á þessum alkunnu orðum: Nú er frost á Fróni. Hafís var mikill fyrir norðurlandi og lagnaðarís var svo mikill að ganga mátti yfir flesta firði á Breiðafirði á ís og frá Langanesströnd til Skutulsfjarðar.

1881 (-6,2) Veturinn 1880-1881 var ekki aðeins allra kaldasti vetur sem mælst hefur í heild á landinu heldur voru bæði desember og mars óumdeilanlega þeir köldustu sem hafa mælst og janúar sá næst kaldasti og febrúar tel ég hér einnig vera þann næst kaldasta. Kuldinn var tiltölulega minni á suðurlandi en fyrir norðan og vestan. Kaldast var -13,2 stig á Siglufirði sem er lægsti meðalhiti stöðvar í febrúar á Íslandi. Hugsanlega var eitthvað bogið við mælingarnar á Siglufirði. Á Valþjófsdal í Fljótsdal var meðalhitinn -9,0. Framundir miðjan mánuð var mikil frostakafli. Hæð var þá yfr Grænandi en grunnar lægðir suður í hafi og um norðanverðar Bretlandseyjar. Þann þriðja varð frostið -22,5 stig í Stykkishólmi en -26 stig á Siglufirði og -25 í Grímsey þ. 11. Í Reykjavík varð kaldast í lok kuldakaflans, -17,9 stig þ. 14. og daginn áður -16,7 stig. Hiti var reyndar athugaður á mjög fáum stöðum á landinu. Upp úr miðjum mánuðinum kom asahláka og svo umhleypingar sem stóðu í fáeina daga og var þá stundum hvasst á vesturlandi. Varð þá mikið flóð í Reykjavíkurtjörn og Lækurinn flæddi yfir bakka sína. Komst hitinn í Reykjavík í 7,4 stig og varð hvergi hlýrra á landinu. Síðasta þriðjung mánaðarins var loftþrýstingur hár og kólnaði á ný en ekki jafn mikið og áður. Síðasta daginn var þó tuttugu stiga frost í Grímsey. Mikill snjór var. Jónassen lýsti veðrinu í Þjóðólfi 26. mars:   

Framan af þessum mánuði hélzt sama frostharkan eins og verið hafði allan síðari hluta fyrra mánaðar; flóinn varð þó auður 6. og 7. með austangolu, en eigi leysti ísinn algjörlega hér af skipalegunni fyrr en 15., en frostharkan hefir verið svo mikil í sjónum, að hafi logn verið, hefir hann óðar lagt. Fyrstu 4 dagana var hér ýmist logn eða hæg austangola; 5.-10. optast logn eða landnorðan og þá stundum hvass; 11. úts. hroði með talsverðri snjókomu, en að kveldi hvass á austan með blindbyl; 12, aptur genginn til útsuðurs; 13. norðanrok til djúpanna, hægur hér með ofanhríð; 14. hægur á austan, en hvass að kveldi með byl; 15. landsunnan hægur með nokkurri rigningu; 16. logn með brimsúg; 17. austan, en að kveldi útsunnan með talsverðri ofanhríð; 18. útsunnan með hriðjum, en genginn í landsuður að kveldi með rigningu og 19. hvass mjög á lands. með fjarskalegri rigningu ; 20.-24. ýmist logn, austanátt, stundum með regni, eða snjókomu; 24.-28. logn hér, en optast norðanveður til djúpanna.

1885 (-5,9) Í Hreppunum hefur aldrei mælst eins kaldur febrúar, í Grímsey er þetta næst kaldasti febrúar, eftir 1881 og í Reykjavík sá næst kaldasti eftir 1866. Þar hlánaði varla allan mánuðinn. Aðeins þann 19. var hámarkshiti skráður 0,2 stig. Ekki hlánaði heldur í Stykkishólmi og Grímsey. Hlýtt loft var alltaf langt undan en stundum komu lægðir sunnan eða suðaustan að landinu með smá blota á suður og suðausturlandi í aðeins nokkrar klukkustundir. Hlýjast á landinu varð 4,4 stig í Vestmannaeyjum síðdegis þ. 6. en þá var hiti þar yfir frostsmarki í um það bil sólarhring og aldrei lengur þó hámarkshiti færi stöku sinnum yfir frostmarkið aðra daga. Norðaustanáttin mátti heita algjörlega einráð og stundum voru mikil hvassviðri. Á Reykjavíkurhöfn urðu til dæmis menn veðurtepptir á póstskipi i þrjá daga af því að ófært var milli skips og lands. Framan af mánuðinum var svo mikið sandfok á suðurlandi að því var jafnað við fokið mikla sumarið 1882. Frostið í Reykjavík var yfirleitt svona þrjú til sex stig fram undir miðjan mánuð og mjög jafn kuldi eins og annars staðar. Fyrsta þriðjung mánaðarins snjóaði víða. Á suður og vesturlandi var mikið til bjart veður annan þriðjung mánaðarins þegar loftþrýstingur var hár en áfram snjóaði meira og minna á austurlandi allan mánuðinn. Þann 14.  og 15. var mikið frost á landinu. Eftir það fór aftur að snjóa víða og mildaðist nokkuð frostið þegar lægðir nálguðust landið. Þann 18. varð voðalegt snjóflóð á Seyðisfirði klukkan átta um morguninn. Það eyðilagði fimmtán íbúðarhús og fjölda úthýsa og urðu um 80 manns fyrir flóðinu. Létust 24 en margir fleiri meiddust. Mikið kólnaði þ. 23. og var lágmarkshitinn yfir 14 stiga frost fjóra af þeim sex dögum sem eftir voru mánaðar í Reykjavík. Kaldast á landinu varð -21,2 stig á Eyrarbakka. Annað snjóflóð féll á austfjörðum þ. 26. og tók það bæinn Naustahvamm í Norðfirði. Fórust þar þrír menn en sex náðust úr fönninni eftir sjö klukkustundir. Úrkoma á landinu var minni en einn þriðji af meðallaginu og í Stykkishólmi er þetta fjórði þurrasti febrúar, 10,4 mm. Þurrara var þar 1977 (1,0 mm), 1900 (6,0) og 1947 (6,2). Í Reykjavík voru fjórir úrkomudagar og aldrei meira en 3,2 mm. Á norðurlandi þóttust menn aftur á móti ekki muna annað eins fannfergi og var þennan mánuð og fennti þar bæi á kaf. Á austurlandi voru líka fádæma snjóþyngsli. Á kortinu sést kuldaloppa yfir landinu eins og hún hefur verið áætluð. Jónassen lýsti veðurfarinu svo í nokkrum tölublöðum Ísafoldar: 

Umliðna viku hvass siðan 30. blásið af norðri, opt rokhvass síðan 30. f.m. Frostharka hefir eigi verið mikil, en þar jörð er hjer ber, kemur hún illa við; h. 2. var hjer kafaldsfjúk meira eða minna allan daginn. (4.febr). - Alla þessa viku hefir verið norðanveður með talsverðum kulda; hefir opt verið rokhvass.  Norðanáttin er nú búin að vera síðan 29. f. m og er ekkert útlit enn fyrir að nokkur breyting sje á veðri. Enginu snjór hefir fallið hjer, en efra hefir stundum verið kafaldsbylur hjeðan að sjá. í dag 10. sama norðanbálið og frostharkan að aukast tvo síðustu dagana. (11.febr.)  - Alla vikuna befir verið norðanbál með nokkru frosti; síðustu dagana hefir sjóinn lagt, og hefir ísinn náð út undir skipalegu hjer á höfninni; sjóharkan hefir verið tiltölulega meiri. Hjer er alveg auð jörð. Í dag 17. er Norðanveðrið heldur vægara, þó mjög hvass til djúpanna. (18.febr.) - Meiri part vikunnar hjelzt sama norðanbálið eins og að undanförnu, þangað til seint um kvöldið h. 22., að þá lygndi. Þannig hefir hjer verið norðanveður stanslaust síðan aðfaranótt h. 30. janúar. Þótt stöku sinnum hafi verið logn stundarkorn hjer í bænum eða brugðið til annarar áttar, þá hefir verið hvassveður til djúpanna allt til 22. Jörð hjer alveg auð. Í dag 24. blæja logn um allan sjó og bjart sólskin. (25.febr.) - Umliðna viku hefir fremur verið stilling á veðri einkum síðari partinn; h. 25. var austan kafaldsbilur hjer allan daginn; síðan hefir verið bjart og heiðskírt veður og síðustu dagana logn; til djúpanna hefir opt verið norðanveður, en þó eigi mjög hvass að sjá. Í dag 3. bjart sólskinsveður, logn hjer en hvass á norðan til djúpanna; sjóharkan hefir verið mikil þessa vikuna. Snjór er hjer svo að kalla enginn nema stöku skaflar, sem rak saman h. 25.  (4.mars.).

1892 (-5,3) Þessi kaldi febrúar var beint framhald af mjög köldum janúar. Veðráttan var óstöðug, ýmist snjókoma með frosti eða hvassir blotar. Snjór var mikill og ísalög. Á Vestfjörðum kom hafís seint í mánuðinum. Allhvítt var allan mánuðinn í Reykjavík að sögn Þorvaldar Thoroddsen í Lýsingu Íslands en þetta var hlaupár. Mjög köld norðanátt var fyrstu dagana og þ. 6. komst frostið í 16 stig í Reykjavík og Stykkishólmi. Þann 8. kom hláka, sem stóð í um það bil sólarhring og komst hitinn þá í 4,4 stig í Reykjavík en 5 í Stykkishólmi. Sólarhringsúrkoma í Reykjavík að morgni þess 9. var 48,8, mm og hefur ekki mælst þar meiri í febrúar. Úrkoman hefur líklega verið bæði regn og snjór. Þann dag mældist mesti hiti á landinu, 8,5 stig í Vestmannaeyjum þó sá hiti sé reyndar skráður á næsta dag. Hámarks og lágmarkshiti á þessum tíma var lesinn kl. 8 að morgni. Næstu daga voru umhleypingar. Um miðjan mánuð byggðist upp geysimikil hæð yfir landinu og voru eftir það kuldar í norðaustanátt nema sex síðustu dagana syðst á landinu. Loftvægi þ. 14. var 1048 í Stykkishólmi en 1049,7 í Grímsey samkvæmt skráningum í Meteorologisk Aarbok sem eru ekki alveg fullkomlega leiðréttar eftir öllum kúnstarinnar reglum. Einkanlega var kalt dagana 18.-25. en þá var lágmarkshiti 11 til 16 stiga frost í Reykjavík og svipað í Stykkishólmi en heldur mildara var á austurlandi. Frost fór yfir tíu stig í Reykjavík 16 daga í þessum mánuði. Kaldast varð - 27,7 stig þ. 22. í Möðrudal. Þar var mánaðarmeðalhitinn -12,0 stig en Borðeyri, niður við sjávarmál, -9,3 stig. Jónassen lýsti svo tíðinni í nokkrum Ísafoldarblöðum: 

... hvass á norðan h. l.,með ofanfjúki um kvöldið; logn og fagurt veður (norður til djúpa hvass) hjer allan daginn h. 2. Í morgun (3.) landnorðan-gola, bjart veður. (3.febr.) - Undanfarna viku optast verið við útsuður en þó hægur; mikill snjór hjer á jörðu. Logn og fagurt veður með miklu frosti h. 6.; hægur á austan með ofanhríð h. 7. fór að rigna af austri, hvass fyrri part dags og dimmur, gekk svo í landsuður og rigndi mikið aðfaranótt h. 9. og svo í útsuðrið með brimróti og jeljum. (10. febr.) - Hinn 3. var hjer útsynningur með svörtum allt fram að kveldi er hann gekk til austurs, svo í vestanátt h. 11. og síðan útnorðan; hinn 12. var hjer austankafald fyrri part dags, hvessti síðari partinn á austan. Í morgun (13.) landsynningur nokkuð hvass með þíðu. (13.febr.) - Fyrri part dags h. 13. var hjer hvasst á austan landsunnan með regni gekk svo til útsuðurs með jeljum; hvass á norðan h. 14., hvínandi rok með köflum, logn hjer og bjart veður h. 15. en norðan til djúpa framan af degi. Logn h. 16. fram að kveldi er kom austankaldi. I morgun (16.) logn bjartur, austanvari. Loptþyngdarmælir komzt óvenjuloga hátt h. 14. og hefir í mörg ár eigi komist hærra; hann hefir komizt eins hátt 6/3 1883, 10/3 18S7 og 26/2 1890. (17. febr.) - Logn hjer um morguninn h. 17., en hvessti á norðan, er á daginn leið; hvass á norðan allan daginn h. 18., en lygndi síðast um kveldið, og var hjer logn og bjart veður h. 19., en þó hvessti eptir hádegið, á norðan, hægur hjer, en hvass fyrir utan eyjar. Í dag (20.) logn hjer og bjart sólskin, bálhvass á norðan fyrir utan eyjar. Óvenjulegur jökull hjer um alla jörð. 20. febr. - Undanfarna daga má heita að hafi verið blæja logn hjer, þótt nokkur gola af norðri hafi opt verið til djúpa. Frostharka mikil. ... Í dag (24.) logn, bjartur. (24.febr.)  - Blæja logn alla undanfarna daga og frostlítið veður. Í morgun (27.) enn logn, en dimmur og snjóýringur.  (27. febr.).

1868 (-4,8) Með þorrakomu dundu yfir harðindi með einu af hinu mesta og jafnasta fannfergi sem menn hafa af að segja á suðurlandi og hélst svo alla mánuðinn, segir Þjóðólfur 29. febrúar.  Dagana 11.-14. var þó að mestu frostlaust í Stykkishólmi og fór hitinn þá mest i 5,8 stig en annars voru nær látlaus frost allan mánuðinn. Kaldast var fyrstu og síðustu vikuna, lágmarkshiti 10-15 stiga frost í Stykkishólmi. Loftvægi var þar óvenjulega lágt, 988 hPa. Úrkoman var 88,1 mm. sem er í meira lagi. Þann 18. mars segir Þjóðólfur frá því að mestur hiti á mælinum að Landakoti við Reykjavík í mánuðinum hafi verið 0,5 stig (Reamur er hér snúið yfir í Celsíus) en mest frost -15,6 þ. 8. Minnstur vikuhiti hafi verið -11,8 stig dagana 11.-18. en mestur -2,8 stig þ. 2.-8.             

1935 (-4,1) Þessi umhleypingasami febrúar var sá kaldasti á tuttugustu öld. Hann hafði það samt af að færa Reykjavík mesta hámarkshita sem þar hefur mælst í febrúar. Fyrstu fimm dagana var frost um allt land en asahláka dagana 6.-7. og komst hitinn fyrri daginn í 14,0 í Fagradal en þann seinni í 13,2 stig á Akureyri. Vindur snérist svo í vestrið með éljagangi vestanlands. Djúp og kröpp lægð kom svo úr suðvestri þ. 8. og fór norðaustur yfir landið. Olli hún fyrst miklu sunnanveðri með hellirigningu og fór hitinn þá í 10,1 stig í Reykjavík um kvöldið en  hitinn stóð stutt við og snérist vindur til vesturs og var áfram mjög hvass. Morguninn eftir mældist úrkoman þar 13,0 mm, sú mesta í mánuðinum en 52,3 mm mældust á Vattarnesi sem var mesta sólarhringsúrkoma mánaðarins. Í þessu óveðri strandaði enskur togari á Sléttanesi við Dýrafjörð og varð engu bjargað. Talsverðar skemmdir urðu víða á landi. Kirkjan í Úthlíð í Biskupstungum fauk og ýmis útihús og skúrar og þök af húsum, símastaurar brotnuðu og heyskaðar urðu. Loftnet útvarpsstöðvarinnar og loftskeytastöðvarinnar í Reykjavík slitnuðu. Eftir þetta brá aftur til norðlægra átta með frostum og fór harnandi er á leið. Kaldast varð á Grímsstöðum -24,1 stig þ. 27. Snjólag var 84% en meðaltalið 1924-2007 er 67%. Snjór var mestur á vesturlandi en minnstur fyrir austan. Í hlákunni sem byrjaði hinn sjötta tók snjó að miklu leyti upp og var jörð auð eða flekkótt nokkra daga úr því en eftir það var yfirleitt alhvítt. Í Reykjavík var alhvítt í 25 daga og 23 á Akureyri en 13 á Seyðisfirði. Úrkoma var lítil nema á suðausturlandi. Á kortinu sést meðalhiti þessa kaldasta febrúar sem komið hefur síðan á 19. öld en menn ættu að hafa í huga að köldustu febrúar sem mælst hafa voru tveimur til þremur stigum kaldari.   

Heilmikið var að gerast i heiminum. Þann fyrsta hófst hér sala á sterkum vínum sem bönnuð hafði verið um árabil. Daginn eftir var lygamælirinn fyrst prófaður í heiminum. Þsð er engin lygi! Þann 11. mældist mesta frost sem mælst hefur í Afríku, -23 stig í Ifrane í Atlasfjöllum í Marakkó. Tveimur dögum síðar var morðingi sonar flugkappans Charles Lindberghs dæmdur til dauða en morðið hafði vakið  heimsathygli. Og þ. 27. varð Shirley Temple yngsti Óskarsverðlaunahafinn. 

1907 (-3,8) Nokkur ís var skammt undan norðurlandi i þessum umhleypingasama og úrkomusama mánuði sem kom í kjölfar úrkomusamasta janúar í Reykjavík. Óvenjulega kalt var á Vestfjörðum. Meðalhiti á Holti í Önundarfirði var -7,0 stig, kringum fimm stig undir meðallaginu 1961-1990. Norðaustanátt var ríkjandi nema hvað eins dags sunnanhláka kom þ. 5. Um þann 20. varð kaldast og komst frostið í 26,2 stig í Möðrudal. Það brá til sunnanáttar þ. 23. með talsverðri hláku og daginn eftir komst hitinn á Seyðisfirði í 10,5 stig en 10,4 á Teigarhorni.  Eftir það var að mestu frostlaust í Vestmannaeyjum en kólnaði fljótlega annars staðar en síðasta daginn var þó sunnanhláka um allt land. Snjór var mikill á landinu. Jónassen segir svo um tíðarfarið i Reykjavík í þessum mánuði í Þjóðólfi 8. mars:

 

 

Eins og vant er í febr. hefur suðvestanvindur (útsuður) verið langoptast, með svörtum éljum á milli; eptir miðjan mánuðinn (18.) norðanveður með blindbyl og hvass mjög með köflum (19.-20.). Til sjávarins hefur optast verið foráttubrim. Óvenju mikill snjór hefur legið hér i jörðu, sem nú um lok þessa mánaðar hefur tekið mikið upp í landsynnings rigningu tvo síðustu dagana.

 

1882 (-3,6) Mánuðurinn hófst með útsynningi í kjölfar óvenjulega hlýrrar  sunnanáttar í lok janúar. Aftur náði sunnanáttin sér vel á strik dagana 6.-9. með hvassvirði og rigningu en þá komst hitinn í Stykkishólmi i 8,9 stig sem telst mikið þar í febrúar. Á Akureyri fór hitinn í 9,0 stig. Eftir þetta tók við köld norðanátt. Einstaklega kalt var dagana 13.-16. þegar fimmtán til sextán stiga frost var í Reykjavík og Stykkishólmi. Upp úr miðjum mánuði sló í útsynning og hrakvirði en eins dags almennilega hláku gerði þann 21. en óðara brá aftur til vestanáttar og síðan norðaustanáttar til mánaðarloka og keyrðu þá kuldarnir úr hófi fram. Komst frostið á Grímsstöðum -25,1 stig þ. 27. Sama dag mældist mesta frost sem mælst hefur á Akureyri í febrúar, 24,0 stig. Á Hrísum inni í Eyjafjarðardal fór frostið í -24,8 stig.  Jónassen lýsti tíðarfarinu svo í Þjóðólfi 20. mars.  

Eins og undanfarinn mánuð hefir veður verið mjög óstöðugt þennan mánuð, og hefir útsynningur verið tíður. 1.-5. útsyningur með biljum (2. var hér ofsaveður af landsuðri síðari hluta dags); 5. genginn til norðurs, hægur, bjart veður; 6. landnorðan með bil; 7. 8. 9. hvass á landsunnan með mikilli rigningu; 10. hvass á útsunnan; 11. landnorðan að morgni, að kveldi genginn í útsuður með biljum; 12. 13. norðan með snjókomu; 14. 15. hægur á austan; 16. bjart veður, norðangola; 17. bjart veður, austankaldi; 18. vestangola með brimhroða; 19. hægur á útsunnan með svækju; 20. logn og þoka allan daginn; 21. sunnangola, dimmur; 22. hvass á útsunnan með jeljum; 23. norðangola (norðan til djúpanna) bjartur að morgni, síðari hluta dags blindbilur; 24. hægur á sunnan að morgni með regni, gekk svo bráðlega til útsuðurs og að kveldi kominn í norður; 25. 26. norðan 27. 28. við austur. Talsverður snjór hefir fallið með köflum.

1969 (-3,6) Kaldasti febrúar á landinu frá 1935 til okkar daga. Að sumu leyti voru febrúar og mars þetta ár glansnúmer hafísáranna, ef svo má að orði komast, ásamt nokkrum mánuðum 1968. Það komu þrjú stórkostleg kuldaköst. Fyrsti dagurinn, þegar Halldóri Laxness var veitt Sonninngverðlaunin, er að meðalhita kaldasti febrúardagar sem komið hefur á Akureyri frá og með a.m.k. 1949, -17,7 stig, ásamt þeim öðrum árið 1968. Sá fyrsti var einnig með dagsmeðalhitamet í Reykjavík, -12,0 stig frá sama tíma. Þessa dagana stóð reyndar yfir ráðstefna um hafís í Reykjavík. Erindin voru síðar gefin út í merki bók sem heitir einfaldlega Hafísinn. Annað kuldakasat var dagana 6.-8. Alla þá daga var sett dagsmet fyrir meðalhitakulda í Reykjavík. Og sá sjötti hefur lægsta meðalhita í borginni allra febrúardaga, a.m.k. síðan Veðurstofan var stofnuð. Hann var -15,6 stig og daginn eftir -14,5 stig, sá næst kaldasti. Dagarnir 6.-7, eru einnig þeir köldustu sem komið hafa þá daga á Akureyri frá 1949, -15,8 og -16,3 stig og koma þessir dagar þar að kulda næstir fyrstu tveimur dögunum fyrir alla febrúardaga. Mest frost á landinu, -27,2 stig, mældist á  Hveravöllum þ. 6.  Daginn eftir voru -23,9 í Búðardal, -23,0 í Síðumúla, -23,8 á Jaðri í Biskupstungum og víða var frostið 20-21 á suðurlandsundirlendi. Í Reykjavík fór það í -17,6 stig og var það þá mesti kuldi sem mælst hafði þar síðan 1918. Þessa daga var meðalhitinn á landinu allt að 15 stigum undir meðallagi og var sá sjötti kaldasti dagur mánaðarins að meðaltali og er kaldasti febrúardagur á landinu síðan a.m.k. 1949 og reyndar líklega frá stofnun Veðurstofunnar 1020, -16,0 stig. Meðalhiti á landinu kl. 18 var sautján stiga frost. Daginn eftir var svo næst kaldasti febrúardagurinn frá sama tíma, -13,8 stig. Í þessum kuldum var víða þurrt og bjart veður. Þann 16. var norðan stórviðri um land allt. Þá kólnaði með ólíkindum snögglega. Á Hornbjargsvita var hitinn sex stig á hádegi en tuttugu mínútum seinna var frostið orðið fjögur stig. Í kjölfarið kom enn eitt kuldakastið,  dagana 18.-20. og varð hitinn þá allt að 9 stigum undir meðallagi. Þann 20. mældust -26,6, í Reykjahlíð, -20,3 á Raufarhöfn og á Þingvöllum -24, 8 stig. Inn á milli frostanna komu dálitlar hlákur 3.-4. og 8.-9. Seinni hlákan olli víða miklum flóðum suðvestanlands því mikill snjór hafði verið á jörð en talsverð rigning var á suðurlandi. Í Keflavík flæddi vatn inn í hús og ollum miklum skaða og hús í Þorlákshöfn voru umflotin vatni. Sums staðar flæddi yfir vegi. Síðustu fjóra dagana var fremur hlýtt og komst hitinn á Reyðará við Siglufjörð í 10,9 stig síðasta daga mánaðarins.

Úrkoma var mikil norðaustanlands en kringum meðallag á suðvesturlandi. Á Vestfjörðum, suðausturlandi og einkum á austurlandi var lítil úrkoma. Afar mikill lagnaðarís var á Breiðafirði og um tíma lokaði hann höfninni í Stykkishólmi. Allur Hvammsfjörður var á ísi og var á honum ekið á bíl. Hrútafjörður var einnig lagður út að Hrútey. Jafnvel á Elliðaártanga í Reykjavík reyndist erfitt að koma sementsferju á flot vegna lagnaðarísa. Hafís sást við Hornstrandir 24 daga í mánuðinum og 16 við norðausturland en sjaldan annars staðar. Í nokkra daga var sigling erfið við Hornbjarg. Snjólag var 76% og er ekki með því mesta. 

Þann þriðja varð Jasser Arafat leiðtogi PLO-samtakanna.    

1931 (-3,6) Fyrir utan kuldann var stormasamt mjög og mikill snjór. Skiptust á útsynningur og norðangarðar með stórhríð. Þetta er ekki aðeins talinn snjóþyngsti febrúar frá 1924 með snjólag á landinu upp á 96% heldur er þetta sá mánuður á landinu yfirleitt sem reiknast með mesta snjóhulu, ásamt janúar 1976. Á öllu svæðinu frá Snæfellsnesi norður og austur um að Fljótsdalshéraði var alhvítt allan mánuðinn. Mjög snjóþungt var líka í Reykjavík þar sem alhvítt var alla daga nema einn. Fremur milt var fyrstu níu daganna og þ. 9. var alautt á níu stöðvum og víða var jörð flekkótt en annars var víðast hvar alhvítt flesta daga. Minnstur var snjórinn á suðausturlandi og við sjóinn á suðurlandi en snjólag var þó hvergi minna en 64%. Það var á Hólum í Hornafirði þar sem alhvítir dagar voru aðeins 9. Á Eyrarbakka voru tveir dagar alauðir og einn á fáeinum stöðvun á suðaustur og suðurlandi. Síðasta daginn mældist snjódýptin 140 cm á Grímsstöðum. Einkennilegt er að næsti febrúar, 1932, var sá snjóléttasti í sögu mælinga og auðvitað einnig sá hlýjasti. Dagana 8.-9. var hið  versta óveður um allt land í kjölfar djúprar lægðar er fór norðaustur yfir landið. Þann 14. fór önnur lægð austur yfir landið. Olli hún fyrst vestan ofsaveðri á suðurlandi en síðan norðanroki um allt land með stórhríð fyrir norðan og austan. En þ. 17. hlýnaði mjög og hvessti og komst hitinn þá í Fagradal í 9,5 stig. Lægðin sem færði hlýindin fór svo austur fyrir landið og olli fyrst hvössum útsynningi en síðan kaldri norðanátt. Þann 21. komst frostið í 15-19 stig á suður og suðvesturlandi. Gerði síðan hægvirði og mældist þá mesta frost mánaðarins, -23,9 á Grímsstöðum þ. 24. Úrkoma var mikil fyrir norðan, 62,9 mm á Akureyri, og einnig norðvestanlands en var annars fremur lítil.   

2002 (-3,3) Þetta er kaldasti febrúar seinni áratuga og er sá 15. kaldasti síðan 1866 og er hann jafnfram kaldastur allra mánaða ársins eftir mars 1979. Muna eflaust margir eftir kuldunum þennan tíma.

Fyrr á nítjándu öldinni komu tveir mjög kaldir febrúarmánuðir, 1810 og 1811, og er meðalhitinn í Stykkishólmi þá áætlaður -8,2 og -8,4 stig eftir mælingum sem gerðar voru á Akureyri þar sem mánuðurinn virtist hafa vera undir tíu stiga frosti að meðaltali, en samt kringum þremur stigum mildari en janúar 1918. Febrúar 1812, 1807 og 1848 voru einnig afar kaldir en nokkru mildari en þessir. Ekki er samt hægt að taka hinar elstu mælingar jafn alvarlega og þær sem gerðar voru síðar.  Þann 8. febrúar 1808 mældist frostið á Akureyri -32,0 stig svo langt sem þær mælingar ná.  

Nánari tölur um mánuðina á stöðvunum eru í fylgiskjalinu fyrra en hitt er um febrúar 1885 og 1935 í Reykjavík.  

Skýringar.

Veðrið I, 1969, Jón Helgason: Árbækur Reykjavíkur, 1941, Þorvaldur Thoroddsen: Lýsing Íslands.  

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• feb-kald.xls
• feb-8535.xls

Hlýjustu febrúarmánuðir

Meðalhiti stöðvanna níu 1961-1900 var -0,2 stig. Í fylgiskjalinu má sjá tölur fyrir hverja stöð. 

1932 (4,4) Þetta er langhlýjasti febrúar sem mælst hefur á Íslandi, hálfu öðru stigi hlýrri en sá sem næstur kemur sem var eigi að síður afar hlýr. Mánuðurinn var eiginlega mikið undur. Hitinn var 5-6 stig yfir meðallaginu 1961-1990. Í Vík í Mýrdal og Suðureyri við Súgandafjörð var meðalhitinn 5,9 stig, sá mesti á veðurstöðvum í febrúar, en það er meðalhiti sem myndi sóma sér alveg skammlaust sem maíhiti víðast hvar á landinu. Veðráttan lýsir mánuðinum á þessa leið: "Einmuna veðurblíða um allt land, snjólaust að kalla í bygð, jörð víða farin að grænka í mánaðarlokin, fénaður gekk sjálfala eða honum var lítið gefið." Loftþrýstingur hafði aldrei mælst eins hár í febrúar síðan samfelldar mælingar á honum hófust á landinu upp úr 1820. Hann var hæstur að meðaltali í Vestmannaeyjum 1029,5 hPa en lægstur á Ísafirði 1023,3, hPa. Loftvægi fór mest í 1047,3 hPa kl. 21 þ. 10. á Teigarhorni og var það þá og er enn með hæri loftvogsmælingum hér á landi. Hægviðri með vægu frosti var hinn 19. Næstu nótt mældist mesta frost mánaðarins -9,5 stig á Grímsstöðum á Fjöllum en í Vestmannaeyjum varð aldrei kaldara en -1,2 stig. Eftir þetta var óslitið blíðviðri það sem eftir var mánaðarins, oftast hæg sunnan eða suðvestanátt og hlýindi eins og á vordegi. Hitinn fór í  15 stig á Fagradal í Vopnafirði þ. 22. og 23. og 13,0 stig á Hrauni í Fljótum þ. 24. Í Reykjavík var enginn sólarhringur undir frostmarki að meðaltali en frost mældist í þrjá daga. Hlýjast varð þar 9,9 stig þ. 26. Þann dag mældist sólin tæpar sex klukkustundir sem verður að teljast harla merkilegt og óvenjulegt í þvílíkum hita um hávetur í Reykjavík. Hámarkshiti var flesta daga 6-8 stig í bænum og aldrei lægri en 2,5 stig.     

Snjóalög líktust því sem gerist í maímánuði fremur en febrúar og er þetta snjóléttasti febrúarmánuður sem mælst hefur frá 1924 þegar snjólagsmælingar hófust. Snjólagsprósentan var 19% en meðallagið 1924-2007 er 67%. Í Reykjavík var jörð flekkótt þrjá daga en var annars alauð en þetta var hlaupársmánuður. Hins vegar var algjörlega snjólaust á Hvanneyri, Papey, Teigarhorni, Hólum í Hornafirði, Fagurhólsmýri, Stórhöfða og Eyrarbakka. Jafnvel á Grímsstöðum á Fjöllum var alauð jörð í 20 daga og þar var meðalhitinn 1,1 stig og er þetta eini febrúar sem þar hefur verið mældur ofan við frostmarkið frá því mælingar hófust árið 1907. Úrkoma var fremur lítil, sérstaklega á norðausturlandi, rúmlega helmingur af meðallagi yfir allt landið. Í Bakkafirði féll úrkoma í einn dag, 2,0 mm. Mest úrkoma var auðvitað á suður og vesturlandi, 176,9 mm í Vík í Mýrdal. Mánuðurinn var venju fremur hægviðrasamur, stormdagar fáir og logn var oft. Sól var lítil á suðurlandi og er þetta sjötti sólarminnsti febrúar í Reykjavík. Á Akureyri var þetta hins vegar fimmti sólríkasti febrúar frá 1927. Sunnan og suðvestanátt var ríkjandi  með miklum hlýindum en annað slagið kom skammvinn vestanátt þegar lægðir fóru um Grænlandshaf norður fyrir landið. Mikil háloftahæð, hlýr hóll, var viðloðandi þennan mánuð suðaustur af landinu og var loftþrýstignur hár á stóru svæði umhverfis landið. Engu var líkara en hlý kryppa sunnan að hrekti kalda loftið, sem venjulega ríkir á þessum árstíma, norður á heimsenda. Og fengum við einna hlýjasta loftið. Sést þetta ljóslega á litkortinu. Hitt kortið sýnir meðallhita á landinu.   

Fyrstu vetrarólympíuleikarnir fóru fram í Lake Placid. 

  

1965 (2,9) Þessi næst hlýjasti febrúar var þó hálfu öðru stigi kaldari en 1932. Meðalloftvægi var svipað og 1932, mest 1029,3 hPa á Kirkjubæjarklaustri en minnst 1023,6 hPa á Hornbjargsvita. Hæst stóð loftvog 1046,8 hPa þ. 21. í Vopnafirði. Mikið háþrýstisvæði var í grennd við Bretlandseyjar alveg fram að þeim 20. og loftþrýstingur var einnig mikill á landinu. Þó veðrið væri milt gerði tvö stórviðri og urðu þá miklar skemmdir víða um land en þó mestar á austurlandi. Þann 8. var vestan stórviðri og snjókoma víða um land og ofsaveður og  stórhríð  var þ. 12. á norðurlandi og daginn eftir mældist mesta frost mánaðarins -19,5 stig á á Þingvöllum. Voru dagarnir 12.-13. þeir einu sem voru verulega kaldir um land allt. Mestu hlýindin voru dagana 15.-20. og fór hitinn í 14,7 stig á Seyðisfirði þ. 17. Eftir þann 20. voru væg frost á norður og austurlandi en áfram milt annars staðar. Snjólag á landinu var 29%. Alautt var í Vestmannaeyjum og nokkrum öðrum stöðum á suðurlandi. Allvíða á austfjörðum, suður og vesturlandi var aldrei alhvít jörð, þar með talið í Reykjavík. Mjög sólríkt var austan til á landinu í suðvestanáttinni. Þetta er sólríkasti febrúar á Hólum í Hornafirði frá 1958 117,1 klst og á Hallormsstað meðan mælt var 1953-1989, 63 klst. Það er þá ekki að undra að þetta er þurrasti febrúar sem mælst hefur á Fagurhólsmýri frá 1922 og þriðji þurrasti á Kvískerjum frá 1962 (þurrara var 1966 og 2010). Háloftahæð var oft beint suður af landinu.

Vegna hinna eindregnu suðvestanáttar var nokkur hafís fyrir norðurlandi og þ. 29. var ísbreiða á öllu hafinu frá Húnaflóa til Melrakkasléttu í 8-12 mílna fjarlægð frá Grímsey. Þessi mánuður má kalla síðasta hlýja mánuðinn sem tilheyrði hlýindatímabilinu sem hófst á árunum upp úr 1920, kannski nánar tiltekið í febrúar 1921, ef miðað er við vetrarmánuði. Í mars 1965 var mikill hafís og var það upphafið á hafísárunum svokölluðu sem stóðu til 1971 en áframhaldandi kuldar, en þó með minni hafís, má segja að hafi haldist fram á miðjan níunda áratuginn og kannski lengur, fer eftir því hvernig metið er.

Enginn annar en Louis Armstrong kom til landsins þ. 8. en söngvarinn Nat King Cole dó þ. 15. 

1929 (2,6) Veturinn 1928-1929 í heild er sá næst hlýjasti  frá því mælingar hófust. Á Grímsstöðum var þessi febrúar hinn næst hlýjasti, -0,2 stig.  Mér telst svo til að þetta sé þriðji til fjórði úrkomusamasti febrúar á landinu. Sérstaklega var vott á suðausturlandi. Á Teigarhorni og Fagurhólsmýri hefur aldrei mælst meiri úrkoma í febrúar. Dagana 8.-10. var norðanátt og snjóaði fyrir norðan og komst frostið í -19,0 á Grænavatni, sunnan við Mývatn þ. 11. Annars var sunnan eða suðaustanátt ríkjandi og komst hitinn á Hraunum í Fljótum í 12,0 stig þ. 20. Síðustu dagana voru heiðríkjur á norðurlandi. Sól var þá líka talsverð í Reykjavík en frostlaust þrátt fyrir það og síðdegishiti um fimm stig.  Snjólag var 35% á landinu. Hvergi var alautt allan mánuðinn en alhvítir dagar aðeins einn til fimm sunnanlands og vestan og alls staðar færri en tíu nema á Ísafirði. Enda var talin einmuna tíð um allt land, jörð var víða klakalaus og vottaði sums staðar fyrir gróðri. Að þessu sinni var oft mikið háþrýstisvæði yfir Norðurlöndum en lægðir suðvestur af Grænlandi með sunnanátt og mikilli úrkomu. Kalt var í Evrópu. Kortið er meðaltalstaða í 850 hPa fletinum. 

Þann 11. varð Páfagarður sjálfstætt ríki. Þann 14. var dagur sem kallaður hefur verið St. Valentine´s Day Massacre.       

2006 (2,5) Það má teljast einkennilegt að  norðanáttir voru venju fremur tíðar í þessum fjórða hlýjasta febrúar en sunnanáttir voru einnig tíðar. Mánuðurinn er sá næst hlýjasti á Hæli og Fagurhólsmýri, hlýrri en bæði 1965 og 1929. Snjólag var aðeins um 23% og telst það næst minnsta í febrúar. Óvenjulega snjólétt var fyrir norðan og voru alhvítir dagar aðeins þrír á Akureyri en enginn á Raufarhöfn. Í Mýrdal og grennd og á Hala í Suðursveit var alautt allan mánuðinn. Hlýjast á mannaðri veðurstöð varð á Skjaldþingsstöðum í Vopnafirði 14,6 stig þ. 21 en 16,2 stig á sjálfvirku stöðinni á Seyðisfirði sama dag en mikil hlýindi voru líka næsta dag. Kaldast varð -23,7 stig í Möðrudal þ. 9. Daginn eftir gerði aftakaveður á Flateyri sem ollu miklu tjóni og skriður féllu úr Steinafjalli undir Eyjafjöllum. All hvöss suðaustanátt var þennan dag á landinu með rigningu sunnanlands og vestan. 

1964 (2,5) Þessi febrúar var hluti af hlýjasta vetri sem komið hefur á landinu. Tiltölulega hlýjast var á Vestfjörðum og á Reykjavíkursvæðinu. Fyrstu fimm dagana var norðanátt og mikill kuldi og fór frostið í -21,6 stig þ. 5. á Grímsstöðum. Yfir tuttugu stiga frost kom þá líka í Borgarfirði. Frá og með þeim 6. ríktu hlýjar sunnanáttir og þann 7. fór hitinn í 15,1 stig á Seyðisfirði. Þessi skyndilega hláka olli miklum vatnavöxtum vegna leysinga víða um land. Síðasta þriðjung mánaðarins var hægviðrasamt og fremur lítil úrkoma. Snjólag var 29% eins og 1965 og hefur aðeins tvisvar verið minna. Mestur var snjórinn fyrstu dagana en snjólítið var eftir það. Ekki fór mikið fyrir snjómokstri.  Úrkoma var sérlega lítil fyrir norðan, til dæmis aðeins 2,8 mm á Grímsstöðum. Suðvestanstrengur var yfir landinu.

Bítlarnir komu fyrst fram í sjónvarpi í Bandaríkjunum þ. 9. en Cassíus Clay varð heimsmestari í hnefaleikum þ. 24. og sama dag birtist fyrsta teikning Sigmunds í Morgunblaðinu. 

1956 (2,3) Þessi mánuður er alræmdur fyrir kulda á meginlandi Evrópu. Sums staðar er hann kaldasti mánuður sem mælst hefur, t.d. í Marseilles við Miðjarðarhafsströnd Frakklands en þar er hann eini mánuður  ársins sem hefur mælst undir frostmarki. Mikill ís var á Eystrasalti sem torveldaði siglingar. Mánuðurinn byrjaði hér með sunnan ofsaveðri fyrstu tvo dagana sem ollu margvíslegu tjóni víða; bryggjur skemmdust, brýr tók af, staurar brotnuðu, skriður féllu á vegi, þök fuku og fénaður fórst. Veðrið gekk niður þann þriðja en áfram voru hlýjar sunnanáttir og komst hitinn  13,2 stig þ. 8 á Hallormsstað. Eftir þ. 9 var einmuna veðurblíða  og vindur var yfirleitt fremur hægur. Upp úr miðjum mánuði kom þó stutt en ekki hart kuldakast og fór frostið þá í 18,9 stig þ. 17. í Möðrudal. Á Akureyri var mánuðurinn hlýrri en bæði 1964 og 1929, sem sé  þriðji hlýjasti febrúar. Snjólag var býsna mikið miðað við hlýindin, 51%.

Teiknimyndahetjan Denni dæmalausi birtist fyrst í dagblaðinu Tímanum þ. 15. en þ. 25. hélt Khrústsjov fræga ræðu þar sem hann afhjúpaði glæpi Stalíns.  

2003 (2,2) Ég tel þetta úrkomusamasta febrúar á landinu, úrkoma meira en 200% miðað við meðallagið 1931-2000. Hann er út af fyrir sig sá næst úrkomusamasti á Teigarhorni og þriðji í Vestmanaeyjum. Í rigningarbælinu í Vik í Mýrdal hefur aldrei mælst meiri úrkoma í febrúar, 322,2 mm (engar mælingar 1929). Mest mánaðarúrkoma var 553,2 mm á Kvískerjum, sú næst mesta þar í febrúar, en minnst 15,9 mm í Svartárkoti. Í Grímsey er þetta næst hlýjasti febrúar.  Kalt var fyrstu fjóra dagana, það gerði norðanbyl þ. 2. og aðfaranótt þ. 5. fór frostið í Möðrudal í 21,0 stig. Síðan voru hlýindi til mánaðarloka. Hlýjast varð á mannaðri stöð á Sauðanesvita 14,1 stig þ. 18. í sunnan ofsaveðri á  austfjörðum sem olli miklu tjóni á íbúðarhúsum á Seyðisfirði en þar komst hitinn þennan dag í 11,7 stig en vindhviða upp í 52,9 m/s. Daginn áður fór hitinn á sjálfvirku stöðinni á Siglufirði í 14,4 stig. Snjólag var 42%. Á Eyrarbakka vara alautt allan mánuðinn. Kortið sýnir úrkomu í prósentum frá meðallaginu 1961-1990 og er úr Veðráttunni.  

1926 (2,2) Talin einmuna veðurblíða um allt land, bæði til lands og sjávar en þó nokkuð óstöðugra síðari hlutann. Merkilegt nokk er þetta hlýjasti febrúar sem mælst hefur á  Teigarhorni, 0,1 stigi hlýrri en sjálfur 1932, og þar mældist mesti hiti mánaðarins, sem var reyndar aðeins 9,0 stig, þ. 27. Hiti var afar jafn alla daga, engin stórkostleg hlýindi en heldur ekki kuldar að heitið getið. Frost var bara fimm morgna í Stykkishólmi og aldrei meira en tvö stig en hiti líka aldrei meiri en fjögur stig. Lágmarkshiti á Stórhöfða var aðeins -0,7 stig, þ. 25. og er það hæsti lágmarkshiti veðurstöðvar í febrúar. Í Reykjavík mældist einnig hæsti lágmarkshiti sem þar hefur mælst í febrúar, -2,2 stig þ. 26. og var þá vestanátt. Frost mældist þar þó í tíu daga en voru afskaplega væg og sólarhringsmeðaltal mun hafa verið eitthvað í kringum frostmark þegar kaldast var. Glettilega sólríkt var í höfuðstaðnum miðað við það sem gerist í hlýjum febrúarmánuðum. Snjólag var 26%. Alautt var meiri hluta mánaðarins frá Papey suður og vestur um til Vestfjarða. Seinni hluta mánaðarins var oft alhvítt norðanlands og stundum víða annars staðar. Alautt var alla daga í Papey og alla daga nema tvo á Teigarhorni, Hólum í Hornafirði, Stórhöfða og Eyrarbakka. Í Reykjavík var hins vegar alhvítt í  7 daga. Talsverður snjór var fyrir norðan fyrst í mánuðinum, 75 cm  á Húsavík þ. 1. og 50 cm á Grímsstöðum.  Suðaustanátt var mjög algeng fyrri hluta mánaðar vegna lægða suður eða suðvestur í hafi en síðar komu þær stundum nær landinu og ollu útsynningi og jafnvel smávegis norðaustanátt af hlýjasta tagi upp úr miðjum mánuði þegar hvasst var en víðast frostlaust. Alvöru norðankast kom hins vegar aldrei. Átti það ekki síst þátt í því hve mildur mánuðurinn var og hitinn jafn.  

Skopblaðið Spegillinn hóf göngu sína í þessum mánuði.  

1948 (2,1) Þetta var þegar síldin var vaðandi í Hvalfirði. Tíðarfarið var fremur óstillt og umhleypingasamt. Fyrstu dagana var veður oft rysjótt, stormur þ. 1. og hlaust tjón af og úrkomusamt, milt fyrst, en síðan kalt og þ. 8. fór frostið í 16,6 stig i Reykjahlíð við Mývatn. Frost voru þó aldrei mikil í þessum mánuði. Eftir miðjan mánuð var hæð fyrir austan land og mikil hlýindi, mest í Fagradal 12,0 stig þ. 29. Um það leyti voru miklir vatnavextir í Varmá í Ölfusi. Snjólag var það mesta í þessum tíu hlýjustu mánuðum, 58%. Á Grímsstöðum var alhvítt allan mánuðinn en á suður og vesturlandi voru um það bil helmingur daga alauður. Úrkoma var mikil á suður og vesturlandi, mest 230,5 mm í Kvígindisdal en lítil fyrir norðan og austan. Eftir þennan febrúar kom merkilegur mars, einn af þeim úrkomumestu en þá mældist líka mesti marshiti víða um land og mikil flóð voru í Ölfusá.  

Árni Þórarinsson prófastur, sem Þórbergur Þórðarson skrifaði um margrómaða ævisögu, lést þann fjórða. Kvikmyndagerðamaðurinn frægi Sergei Eisenstein dó þann 11. en þann 13. varð Sigurjón Sigurðsson lögreglustjóri í Reykjavík og átti eftir að vera það lengi. Kommúnistar tóku völdin í Tékkóslóvakíu þ. 24. 

1959 (2,1) Eftir næst kaldasta janúar frá 1918 kom þessi úrkomusami og afar illviðrasami en hlýi febrúar. Í Stykkishólmi var úrkoma 219,5 mm, sú næst mesta, en mest var 227,4 mm árið 1930. Á Teigarhorni er þetta þriðji úrkomusamasti febrúar. Ég tel þetta næst úrkomusamasta febrúar yfir landið en úrkomusamastur er þá árið 2003. Bæði úrkomumagn og úrkomutíðni var mikil. Sums staðar á  suður og suðvesturlandi var úrkoma alla daga. Sólinni var þá ekki fyrir að fara og er þetta t.d. sólarminnsti febrúar á Akureyri. Þrumuveður voru óvenjulega tíð. Sérlega mikið þrumuveður var að morgni  þess 15. um vestan og sunnanvert landið og var þá vestan stórviðri og snjókoma um allt land. Þennan dag og daginn áður varð rafmagnslaust í Reykjavík og var talið að eldingu hafi slegið í línuna frá Sogsvirkjun og valdið skammhlaupi. Minnisstæðastur er þessi mánuður fyrir þá miklu mannskaða á sjó er þá urðu. Togarinn Júlí frá Hafnarfirði fórst með allri áhöfn, 30 mönnum, á Nýfundnalandsmiðum þ. 8. eða 9. í stórviðri og mikilli ísingu en nokkrir aðrir togarar náðu til hafnar við illan leik. Aðfaranótt þ. 18. (sjá kortið), daginn eftir að Júlí var opinberlega talinn af, fórst vitaskipið Hermóður með allri áhöfn, 12 manns, undan Höfnum á Suðurnesjum í stormi og stórsjó og urðu ýmsar skemmdir á mannvirkjum í því veðri. Um daginn (þ. 17.) hafði hitinn á Seyðisfirði komist í 13,7 stig. Flesta daga í mánuðinum var hlýtt en stutt kuldakast kom í kringum þann 20. og daginn eftir mældist frostið -22,0 stig á Grímsstöðum. Snjólag var 54%. Það var mun minna en venjulega á norðausturlandi en í meira lagi á suðvesturlandi. Bæði alauðir og alhvítir dagar voru víða fremur fáir. Flekkótt jörð var einkenni  mánaðarins ásamt ilviðrunum. Kortið er úr Veðrinu 1959. 

Þann annan var fyrsti togarinn í landhelgisstríðinu við Breta tekinn og færður til hafnar. Daginn eftir fórust Buddy Holly, Richie Valens og The Bib Bopper í flugslysi og segja sumir að þá hafi lokið fyrstu rokkbylgjunni.      

1921 (2,1) Þetta er ellefti hlýjasti febrúar. Hann er hér nefndur vegna þess að hann er úrkomusamasti febrúar sem mælst hefur í Reykjavík, 242,3 mm. Mælanleg úrkoma féll alla daga nema einn og níu daga yfir 10 mm. Þessi mánuður er jafnframt næst sólarminnsti febrúar í bænum. Í Vestmannaeyjum var þetta líka einhver hinn úrkomusamasti febrúar. Mikill suðvestanstrengur var í lofti. Þegar þessi mánuður kom var hann áberandi hlýjasti vetrarmánuður síðan 1875. Á fyrra hlýindatímabilinu á tuttugustu öld var veturinn skjótari til að hlýna en aðrar árstíðir. Kannski má líta á þennan mánuð sem upphaf hlýindatímabilsins mikla sem hélst fram á hafísárin í mars 1965. 

Páll Bergþórsson: Tvenns konar veðurlag, Veðrið, 1, 1959. 

Skýringar.  

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• feb-hly.xls
• hly-feb.xls

Og næst eru það þá veðurfréttir

Eftir suðvestangarrann sem kom um daginn er snjór nú víðast hvar meiri fyrir sunnan en fyrir norðan. Í Reykjavík er snjódýpt núna t.d. 17 cm en aðeins 3 cm á Akureyri. Í Eyjafjarðardal er hverfandi snjór og lítill í Skagafirði. Hins vegar er talsverður snjór á suðvesturlandi, 10-35 cm. Í Vestmannaeyjum 26 cm. Eftir hádegi er gert ráð fyrir að hlýni með rigningu og verði svo næstu daga að mestu.

Það vakti athygli mína að í fréttum Ríkissjónvarpsins í gær var sagt  fullum fetum um að snjórinn væri ''kærkominn''. Eins og á því væri enginn vafi. Hver ætli hafi skrifað þá frétt ? Fréttamenn láta yfirleitt ekki uppi sínar persónulegu skoðanir á fréttum en þegar um snjó er að ræða þá er oft í Sjónvarpinu einmitt talað um hvað snjórinn sé kærkominn. Í gær voru reyndar svo margir í Bláfjöllum að öngþveiti myndaðist og varð að snúa fólki frá. Dæmigerður Íslendingabragur! Óhóf og brjálun! Sagt var líka í sjónvarpsfréttinni að að snjór hafi verið vikum saman víða um land nema á suðurvesturlandi. Það er rangt. Um mánaðarmótin var víðast hvar orðið snjólaust eða snjólítið á landinu. 

Stundum fór ég á skíði sem strákur. En þó skíðaferðir séu ágæt skemmtun og þeir fagni snjónum sem njóta þeirra er það samt staðreynd að þeir eru nú ekki margir sem fara á skíði miðað við alla þá sem ekki gera það. Fleiri þurfa sem sagt að glíma við snjóinn en skíðafólk. Sem vel að merkja eru bara á skíðum í nokkrar klukkustundir stöku sinnum.  Að leika sér. Atvinnubilstjórar gleðjast varla yfir miklum snjó þó þeir séu reyndar ýmsu vanir. Ekki heldur eldra fólk sem samt er vel ferðafært í góðri færð en lendir hreinlega í erfiðleikum að draga björg í bú þegar er mikill snjór. Og gangandi vegfarendur yfirleitt eiga ekki auðvelt með að komast leiðar sinnar í miklum snjó. En það er eiginlega ekki reiknað með að þeir séu yfirleitt til þegar snjór er annars vegar í fréttaflutningi. Margir árekstrar verða í snjó og stundum slys fyrir nú utan það að margir beinbrotna í hverri einustu hálkutíð. Á þetta allt er lítið minnst þegar sjónvarpið og reyndar fleiri fjölmiðlar reka upp fagnaðaróp þegar snjórinn lætur sjá sig. Snjórinn er ekki bara skemmtun og leikur. Mér finnst það satt að segja annars einkennileg hugsun að snjóatíð sé talinn meira fagnaðarefni fremur en sú góða og snjólausa tíð sem ríkti að mestu leyti í vetur sunnanlands en var þó síður en svo nein fádæmi.

Mér finnst sjálfum nýfallinn snjór geta verið sjarmerandi og viss ævintýrablær yfir honum um stund ef hann er mjög mikill. Sem áhugamaður um veður finnst mér allt veðurlag auðvitað áhugavert. En skemmtilegheit nýfallins snævar er oft hverfult gaman. 

Mikill snjór á suðurlandi fellur gjarna í suðvestan leiðindaveðri eins og kom um daginn. Eftir það getur hæglega snúist í norðanátt. Þá frýs snjórinn og verður fljótt skítugur. Fátt er nöturlegra en norðankuldar eða austanþræsingur vikum saman yfir gamlan og harðfrosinn snjó. Enn verra getur þó verið þegar smáblotar koma sem frjósa síðan aftur svo myndast svakaleg svell. Svo snjóar ofan í það kannski og aftur hlánar með enn meiri hálku. Þannig getur þetta gengið vikum saman þegar mikill snjór hefur fallið. Það er þá ekki yfir miklu að gleðjast. Góða hláku þarf til að leysa upp svo mikinn snjó og nú er á suðurlandi. Fyrir norðan eru þessi snjóamál öðruvísi. Þar verður snjórinn ekki eins leiðinlegur og syðra. Hann heldur sér frekar, smá sunnanblotar ná oft ekki þangað  og svo bætist bara við hann í norðanáttum.  

Nú er einmitt að koma hláka en ég efast um að hún verði svo sterkt og langvinn að hún eyði öllum snjónum á suðurlandi.

Meðalhitinn það sem af er mánaðar er kringum eitt til eitt og hálf stig undir meðallagi sem er auðvitað ekkert óskaplegt. Oft verður kaldast í kuldaköstum rétt áður en hlýnar og á Þingvöllum fór frostið í nótt í 20,5 stig. 

Áfram er hægt að fylgjast með mánuðinum í fylgikskjalinu, blaði eitt og tvö.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2011_9_0.xls

Köldustu janúarmánuðir

Janúar 1918 (-9,6) er langkaldasti janúar síðan hitamælingar hófust hér á landi. Um þennan mánuð er fjallað á öðrum stað hér á bloggsíðunni. En hér verður drepið á þá janúarmánuði sem næstir eru í röðinni hvað lágan meðalhita varðar. 

1881 (-8,2) Næst kaldasti janúar virðist vera árið 1881. Hann var hluti af kaldasta vetri sem um getur í sögu mælinga, frá desember 1880 til mars 1881, en síðast taldi mánuðurinn var aðeins lítillega hlýrri en janúar 1918 en enginn mánuður ársins hefur nokkru sinni verið kaldari en hann. Janúar 1881 var hins vegar einni gráðu mildari að meðaltali en 1918 á þeim sex stöðvum sem mældu bæði árin, Reykjavík, Stykkishólmi, Grímsey, Teigarhorni, Hreppunum og Vestmannaeyjum. Á Teigarhorni var þessi mánuður hins vegar kaldari en 1918 og kaldasti janúar sem þar hefur mælst frá 1873. Einnig í Hreppunum er þetta kaldasti janúarmánuðurinn en þetta ár var þar mælt á Hrepphólum en 1918 á Stóranúpi.  Í Grímsey var lítill munur á mánuðunum en á vesturlandi var janúar 1881 til muna mildari en 1918.  

Veðurathuganastöðvar í janúar 1881 voru aðeins í Reykjavík, Hafnarfirði, Stykkishólmi, Siglufirði, Grímsey, Saurbæ í Eyjafjarðardal, Valþjófsstað á Fljótsdalshéraði, Teigarhorni, Papey, Vestmannakaupstað, Hrepphólum og Eyrarbakka. Lægstur var meðalhitinn í Grímsey -13,1 stig en ekki var þetta ár mælt á þeim stöðvum sem vetrarkaldastir eru í byggð á Íslandi, Grímsstöðum og Möðrudal.

Mánuðurinn byrjaði vel og var víðast hvar frostlaust fyrstu níu dagana og á þrettándanum komst hitinn í 8,2 stig á Teigarhorni þegar hæð var suðaustur af landinu og dró yfir það milda sunnan og suðvestanátt. Eftir þetta kólnaði mjög og var 10-20 stiga frost næstu vikuna  nema syðst á landinu. Kuldakastið byrjaði með mikilli hríð fyrir norðan að kvöldi hins 9. Þegar hana lægði var oft stillt og gott veður nema hvað á austfjörðum voru stundum hríðar. Háloftahæð mjakaðist vestur fyrir land og hreiðraði um sig yfir suður Grænlandi. Það er einna verst staða fyrir slíkar hæðir fyrir okkur og draga þær þá yfir landið loft frá því norðan og norðvestan við Grænland. Gefur kortið kannski einhverja hugmynd um ástand mála. Loftþrýstingur í mánuðinum yfir landinu var líka nokkuð hár. Þann. 19. gerði vestanátt en nokkrum dögum síðar var veðrið undir áhrifum lægðasvæða sem þokaðist í átt að Bretlandseyjum en hæð var yfir Grænlandi. Heldur betur dró svo til tíðinda þann 28. Þá hvessti af norðaustri og fór að snjóa á suðuaustur og austurlandi. Daginn eftir var ofviðri og sums staðar var snjókoma og frostið var 20-30 stig. Næsta dag hvessti enn þó frostið mildaðist ofurlítið og var þá snjókoma víðast hvar. Mikil hæð var yfir austanverðu Grænlandi en lægð beint suður af landinu. Um kvöldið hlýnaði upp undir frostmark suðaustanlands með suðaustanátt og var hláka syðst á landinu síðasta dag mánaðarins og veðrið að ganga niður. Veður þetta er talið með þeim verstu sem yfirleitt gerast hér á landi og urðu víða miklir skaðar, ekki síst á Vestfjörðum. Kirkjan á Núpi í Dýrafirði fauk til dæmis út í hafsauga. Frægast er veðrið þó fyrir það að þá fórst póstskipið Phönix við Skógarnes á Snæfellsnesi vegna vinds og ísíngar en flestir sem um borð voru björguðust. Er veðrið oft kennt við þennan skaða og nefnt Fönixarbylur. Mesta frostið í þessu kasti mældist slétt 30 stig þ. 29. í Grímsey en -29,8 á Hrepphólum -29,4 á Siglufirði og -28,6 á Valþjófsstað í Fljótsdal. Í Reykjavík fór frostið niður í 20-21 stig alla dagana frá þeim 26.til 29. Fyrir norðan var ekki mikill snjór fyrr en undir lok mánaðarins. Allur Eyjafjörður var lagður  út undir Hrísey og mátti aka og ríða eftir honum endilöngum. Jónas Jónassen, sem þá hafði með höndum veðurathuganir í Reykjavik, lýsti tíðarfarinu í þessum eftirminnalega mánuði svo í Þjóðólfi 12. mars 1881. Mánaðarlegar veðurlýsingar Jónasar Jónassen fyrir Reykajvík í blöðunum ná alveg frá 1880  til 1907 og eru hinar merkustu veðurheimildir  

Bati sá, sem kom hinn síðasta dag hins umliðna árs stóð  eigi lengi, því brátt hófst norðanrok það, sem hélst við nálega allan mánuðinn með þeirri grimmdarhörku, að elztu núlifandi muna eigi slíkt. 3 fyrstu dagana var hægur útsynningur og síðan í 2 daga hægur landsynningur með nokkurri rigningu, en upp frá því og til hins 21. stöðugt norðanrok til djúpanna, þótt hér væri optastnær logn í bænum; 21.-23. var hér logn með talsverðri þoku og nokkrum brimsúg; 24. útnorðanhroði og uppfrá því stórvirði á  norðan, það sem eptir var mánaðarins með aftaka frosthörku; opt var hér logn i bænum þótt rokið næði heim að eyrum; aðfaranótt sunnudagsins, hins 30. var fjarskalegt ofsaveður á norðan með blindbyl; 30. nokkuð vægari en dimmur og gekk alt í einu um kveldið til austurs með frostleysu, en daginn eptir genginn í sama illviðrahaminn. Hinn 9. fór sjóinn hér að leggja og 18. var hann lagður langt út í flóa; 20. fór hann að losna og var að mestu horfinn 23. en 25. lagði sjóinn þegar aptur með helluís hér á milli allra eyja og lands og hélzt það út mánuðinn, svo síðasta dag mánaðarins sást eigi út fyrir ísinn hér í flóanum. Svo að kalla engin snjór hefir fallið.

1874 (-8,0) Í Árferði á Íslandi í þúsund ár, og er mest haft eftir Fréttum frá Íslandi 1874, segir um tíðarfarið: "Hina fyrstu viku ársins var skaplegt veður, þó býsna hart væri, en svo brá til hríða og illviðra og kyngdi niður miklum snjó víða og voru frosthörkurnar ákaflega miklar, og var vetur þessi einn hinn kaldasti og harðasti. Voru í janúarmánuði ofsalegar stórhríðir víða um land. Um miðjan janúar lagðist hafís að landinu og varð brátt samfrosta við lagnaðarísa á fjörðum; þegar ísinn var að reka að landi, 11.-12. janúar gerði stórhríðar nálega um alt land með ofsalegum stormum, einkum á Norðulandi og Austfjörðum; á Austurlandi var hríðin svo dimm og hörð, að menn á sumum bæjum komust ekki í fjárhús, sem í túninu voru, og reif stormurinn og skarinn heilar og hálfar þúfur, svo flögin voru eftir. Urðu þá víða skaðar á skipum, hjöllum og heyjum og 2 timburkirkjur (í Berunesi og Berufirði) tók upp og braut í spón. Þessa daga voru grimmdarfrost um allt land. 18° R (-22,5 C) í Reykjavík, 19° (-24 C) í Dalasýslu, 24-26° (-30 -32,5 C) víða norðanlands. Til mánaðarloka voru sífeldar kólgur og kafaldsbyljir, frost og fannkomur um alt land og jarðbönn fyrir hverja skepnu... Síðustu dagana í janúar og fyrstu dagana í febrúar gjörðu hláku ... '' Árbækur Reykjavíkur segja  svo: ''Vetur frá nýári var einhver hinn harðasti og kaldasti. Var hann því af sumum kallaður "svellaveturinn mikli" en af öðrum "Hreggviður stóri". Viku af nýári brá til hríða og illviðra. Kyngdi niður miklum snjó og voru frosthörkur ákaflega miklar. Dagana 11.-12. janúar gengu stórhríðar með ofsalegum stormum og grimmdargaddi (-18° R. [-22.5°C] í Rvík!).'' Frost mátti heita samfellt á þeim stöðum þar sem athugað var fram að hinum 25. en þá gerði smáblota og aftur þann 27. og fór hitinn þá á Teigarhorni í 7,4 stig. Enginn sólarhringur var alveg frostlaus í Stykkishólmi, Grímsey og Teigarhorni. Þrisvar fór frostið yfir 20 stig í Stykkishólmi, -20,4 þ. 14., -22,4 þ. 19. og -20,4 þ. 24. Þann 3. og 11. fór frostið rétt undir 20 stig í Grímsey og 17.-24. var mesta frost sólarhringsins þar 18-19 stig. Ljóst er að mjög miklar frosthörkur hafa ríkt á landinu dagana 7.-23. Loftþrýstingur var lágur og  stundum virðist sem  háloftakuldapollur hafi  beinlínis yfir landinu eða nálægt því. Oft snjóaði. Bjarndýr komu á land í mánaðarlok, bæði á Austfjörðum og fyrir norðan og vestur á Ströndum. Voru tvö unnin á Brekku í Mjóafirði og nokkur annarstaðar. Úrkoman í öllum mánuðinum var 86 mm í Stykkishólmi, 51 mm í Grímsey en aðeins 36 mm á Teigarhorni. Einungis  á þessum stöðum var úrkoma athuguð þennan mánuð. 

Konungur staðfesti stjórnarskrá fyrir Íslendinga þann fimmta janúar.

1866 (-6,0) Ef miðað er við Reykjavík og Stykkishólm, sem lengst hafa athugað, virðast janúar 1867 og 1866 koma næstir í röðinni hvað kulda varðar í janúar en þá var eingöngu athugað á þessum stöðum og var 1867 kannski ívið kaldari. Árið 1866 var talið eitt mesta harðindaár nítjándu aldarinnar. Lágu þá hafþök af ísi fyrir vestfjörðum, norðurlandi og austfjörðum, og kom ísinn þegar 14. janúar að Sléttu og Langanesi. Á Akureyri virðist meðalhitinn hafa verið -8,8 stig sem er þó heilu stigi mildara en 1886 sem telst næst kaldasti janúar á Akureyri frá og með 1882. Ekki hlánaði allan mánuðinn í Stykkishólmi en aðeins einu sinni fór frostið niður fyrir 20 stig, -20,3 þ. 29. Úrkoma var 38 mm sem er lítið en eitthvað kom þó úr loftinu í 14 daga. Veðurathuganir Jóns Þorsteinssonar voru löngu aflagðar á þessum tíma í Reykjavík en Þórður Jónassen dómsstjóri, faðir Jónasar, hafði um hönd einhvers konar athuganir. Í Þjóðólfi birtist 28. febrúar yfirlit yfir hitann að Landakoti í Reykjavík í mánuðinum. Hér er frá þessu sagt því ekki er svo sem um auðugan garð að gresja hvað veðurupplýsingar varðar frá þessum tíma í Reykjavík. Hitinn er tilgreindur í R gráðum í blaðinu en verður hér færður yfir í C stig eins og við erum vön. Fram kemur að mestur hiti hafi orðið 2,9 stig þ. 4. og 7. en mest frost -18,0 stig þ. 11. Hlýjasta vikan hafi verið 4.-10. að meðaltali 5 stiga frost en kaldasta vikan vae 17.-23. þegar frostið var að meðaltali -9,2 stig. Á suðurlandi voru stórhríðar og blotar í byrjun ársins að því er helst má ráða eftir Árferði á Íslandi í Þúsund ár eftir Þorvald Thoroddsen. Af þeirri merku bók er þó næsta lítið að græða oft og tíðum um veðurfar einstakra mánaða en meira hvað heilu árstíðirnar varðar. Árbækur Reykjavíkur segja að í ársbyrjun hafi verið meiri háttar snjókoma í bænum. Loftþrýstingur í Stykkishómi var lágur í þessum mánuði.

Ísafjörður fékk kaupstðaréttindi þ. 24.

1867 (-6,2) Úrkoman í Stykkishólmi var enn minni í janúar 1867 en janúar 1866, aðeins 12,5 mm. Ekki hlánaði þar nema dagana 25.-27. Kaldast varð -17,8 stig þ. 8. en hitinn fór í 2,8 stig þ. 27. Þann 22. janúar lýsti Þjóðólfur svo tíðarfarinu í Reykjavík: ''Síðan um jól hafa gengið einstök staðviðri hreinviðri (svo skrifað) og lignur fram á þennan dag; frosthart nokkuð fyrra helming mánaðarins, og þó aldrei meira hér en rúmar 14 R (-17,5 C). Varla munu elztu menn muna jafn lángar stillur og logn í Janúarmánuði eða jafnlítil ísskrið á sjó með slíku frosti, er þó hefir verið, eins og nú. Faxaflói fjær og nær hefir verið eins og rjómatrog, og varla nokkurn dag matað í fuglsbríngu, en himinn optast heiður og skýalaus; hafi skýagráða dregið upp, þá hefir hann verið farlaus og svo mildur og gagnsær einsog þegar bezt viðrar hér í Maí og Júní; loptþýngdarmælirinn hefir og haldizt stöðugt á ''fögru og og góðu veðri'' allan mánuðinn, fram til þessa dags. Eptir þessu hafa gæftirnar verið yfir allt, og fiskiaflinn einstakur hér syðra um Garðsjó og Miðnes.'' Þjóðólfur segir svo frá því 8. febrúar að hlýjast hafi orðið í mánuðinum 0,6 stig þ. 26. (hér breyti ég aftur R gráðum yfir í C stig) en kaldast -15 stig þ. 12. Hlýjast var vikuna 23.-29. -2,1 stig að meðaltali en kaldast vikuna 7.-13. -13,5 stig. Virðist þessi janúar hefur verið fremur hægviðrasamur frostamánuður með ríkjandi norðaustanátt yfir landinu.

1886 (-5,6) Á Akureyri er þetta næst kaldasti janúar frá því samfelldar athuganir hófust þar 1882 en á sama tímabili var kaldara í Grímsey í janúar 1902. Mesta frost mánaðarins mældist einnig á Akureyri, -22,0 stig. Á Hrísum inni í Eyjafjarðardal var meðalhitinn -10,3 stig og var hvergi kaldara á landinu en ekki var mælt í Möðrudal. Eyjafjörður var lagður út fyrir Hjalteyri. Snjór var mikill á Akureyri en þó enn meiri Skagafirði og Þingeyjarsýslum að sögn blaðanna. Þorvaldur Thoroddsen segir í Árferði á Íslandi: ''Þegar með nýári hófust harðindi með snjógangi og allmiklu frosti og hjelzt sú veðrátta allan janúar og mestan febrúar, og var þá farið að skera af heyjum sumstaðar á Suðurlandi. Hinn 3. og 4. janúar var mikil hríð um Norðurland og fórust þá nokkrir sauðir á fáeinum bæjum í Suður-Þingeyjarsýslu, er úti höfðu legið til þess tíma, en hinn 7. jan. tók út yfir, var þá snjóbylur með afspyrnuroki, sem einkum gerði skaða á  Austurlandi, kirkja nýsmíðuð á Kálfafellsstað fauk og brotnaði, hjallar og skip skemdust víða og um þúsund fjár fórst þar i því veðri. Snjókoma var afarmikil i hríðum þessum, og i Húnavatns og Skagafjarðarsýslum var fannfergjan svo mikil, að sætti fádæmum.'' Eftir þennan illviðriskafla var veðurlag mjög óstöðugt og hljóp úr einni áttinni í aðra um um tíma. Upp  úr miðjum mánuði kom hins vegar um það bil tíu daga kafli með lítilli úrkomu og háum loftþrýstingi og hægum vindum. Kuldar ríktu áfram en fóru þó minnkandi og var bjart yfir á suðvesturlandi enda var áttin oft austlæg eða norðaustlæg. Smá blotar komu syðst á landinu 9.-13. og 23.-24. en loks barst ofurlítið hlýrra loft að um land allt þ. 27. og nokkru síðar komsts hitinn í 6,7 stig á Sandfelli í Öræfum en um það leyti rigndi mikið í Reykjavík. Úrkoma var þar um meðallag en annars staðar vel undir því.

Jónassen lýsti tíðarfarinu svo í nokkrum tölublöðum Ísafoldar: 

´´... Nýársdag snjóaði hjer talsvert að kveldi, og aðfaranótt h. 2. fjell hjer talsverðnr snjór og um kveldið h. 2. var hjer um tíma blindöskubylur af austri og það hvass; gekk svo sunnudaginn (3.) til norðurs, bráðhvass og snjóaði hjer talsvert; allan þann dag var hjer moldviðrisbylur. Aðfaranótt mánudags (4.) var hann bráðhvass á norðan, lygndi um miðjan dag Og varð rjett að kalla frostlaust, austanlandnyrðingsgola; í dag 5. nokkuð hvass á austan, bjart veður fyrir hádegi, síðan dimmur með byl. (6.jan.) - Umliðna viku hefir verið hin mesta óstilling á veðri, hlaupið úr einni áttinni í aðra sama sólarhringinn; h. 6. var hjer bráðviðri á úts. (Sv) að kveldi; rauk aðfaranótt h. 7. á norðan með moldöskubyl með gaddi. Snjór hefir fallið hjer mjög mikill þessa vikuna ; í gærkveldi (11.) fór að rigna hjer af landsuðri eptir undangangandi moldöskubyl af austri, frá því um miðjan dag, en um miðnætti var hann genginn til útsuðurs. Í dag (12.) hvass og dimmur á úts. (Sv.) með haglhryðjum og blindbyljum; allbjart þess á milli. Loptþyngdarmælir er á einlægu iði allan sólarhringinn. (13.jan) - Fyrra miðvikudag (13.) var hjer logn og fagurt veður fram yfir miðjan dag; síðan gekk hann til austurs með blindbyl og svo til landsuðurs seinna um kveldið og var hvass, gekk aðfaranótt h. 14. til úts. (Sv.) með byljum og miklu brimróti til sjáfarins; rauk svo á norðan og hefir síðan verið á þeirri átt, opt rokhvass; þessa síðustu dagana hefir hjeðan að sjá verið blindbylur allan daginn efra til sveita. Í  fyrradag fór sjóinn að leggja hjer fram á víkina (hroði). í dag (19.) fagurt veður, logn, en hvass til djúpanna. Loptþyngdarmælir hefir alla vikuna staðið lágt, þangað til í fyrradag, að hann fór óðum að hækka og er nú mjög hátt í dag og sækir enn hærra, svo útlit er fyrir betra veður. 20.jan. – Viku vantar hér inn í frá Jónassen. - En Ísafold segir þ 27.: ´´Enn er sama hellan yfir allt af snjókyngi og klaka; fær varla fugl í nefn sitt, hvað þá nokkur ferfætt skepna. Er sömu tíð að frétta af norðan með vermönnum. En staðvirðri hafa nú verið í vikutíma.´´ Jónassen aftur: Framan af þessari viku brá til landsynnings með talsverðri rigningu; hjer var húðarigning um kveldið h. 28., en aðfaranótt h. 29. fór að snjóa aptur og kyngdi hjer ákaflega miklum snjó niður þá nótt; síðan hefir verið hægviðri og má heita að verið hafi logn daglega og fagurt veður. …´´ (3. febr.)

Hilmar Finsen fyrrverandi landshöfðingi dó þann 15. 

1902 (-4,2) Hafís var við Siglufjörð og víðar fyrir norðan og í mánaðarlokin varð vart við ís fyrir austurlandi. Í Grísmey er þetta fjórði kaldasti janúar eftir 1918, 1881 og 1874. Talsvert snjóaði fyrir norðan. Fyrstu dagana var norðanátt.  Yfir suðurland gekk hins vegar suðvestan ofsaveður á þrettándanum og olli skemmdum í Reykjavík og Hafnarfirði. Var talsveður snjór í Reykjavík þegar veðrið skall á og framundir miðjan mánuð. Oftast var kalt en þó kom dágóð hláka í tvo til fjóra daga eftir landshlutum um miðjan mánuðinn. Á Teigarhorni fór hitinn 13,2 stig þ. 15. og var það reyndar mesti hiti sem þá hafði mælst á landinu í janúar þó það segi samt ekki mikið vegna fæðar athuganastöðva. Mikil rigning var þá sunnanlands. Tvö mikil kuldaköst komu. Það fyrra 9.-13. þegar lágmarkshitinn í Reykjavík var 11 til 16 stiga frost hvern dag en hið síðar var 25.-28. og var enn kaldara en hægviðrasamt var þá. Lágmarkshitinn var þá 10 til 18 stiga frost í bænum og tvo daga, 26. og 27., fór hámarkið ekki yfir -10 stig. Kaldast varð á aftur á móti á Möðrudal,  -28,2 stig. Á Möðruvöllum fór frostið í -25 stig og -21 á Akureyri. Milli kastanna var oft útsynningur með éljum suðvestanlands. Síðustu tvo dagana var hláka í suðaustan átt með 7-8 stiga hita í Reykjavík. Úrkoma var um eða yfir meðallag nema á austfjörðum þar sem hún var aðeins um helmingur þess og á Eyrarbakka þar sem hún var nokkuð mikil. Jónassen segir um veðrið í Þjóðólfi 7. febr.: ´´Fyrstu daga mánaðarins var norðanátt, gekk svo til norðurs, hægur með miklu frosti frá 9. til 14., er hann gekk til sunnanáttar og svo til útsuðurs með éljum og var ofsaveður h. 22., hefur síðan verið við austan- sunnanátt með regni, svo hér er nú alauð jörð.´´

1979 (-4,1) Eftir 1918 er janúar 1979 sá kaldasti á öllu landinu. Og hann er hér talinn sá áttundi kaldasti frá 1866. Þó mönnum hafi þótt þessi mánuður erfiður var hann samt barnaleikur í samanburði við köldustu janúarmánuði á fyrri tíð. Hann var til dæmis um sex stigum mildari en janúar 1918. Hins vegar var hann á öllu landinu 3,7 stig undir meðallaginu 1931-1960 sem þá var miðað við. Meðalþykkt mánaðarins, milli 1000 og 500 hPa flatanna,  sem mælir í raun meðalhitann í öllum lofhjúpnum þar á milli, var aðeins kringum 5180 metrar yfir Keflavik en er venjulega kringum 5250 metrar. Lægstur var meðalhitinn á veðurstöð -10,3 stig á Möðrudal en hæstur -1,9 stig í Vík í Mýrdal og á Stórhöfða. Hláka var dagana 17.-20 og smábloti þ. 5. og 23. en annars voru frostin linnulaus í stöðugri norðanátt. Ekki er algengt, þó um hávetur sé, að hiti fari hvergi yfir frostmark á landinu nokkra daga í röð. Það gerðist þó dagana 9.-12. Sex aðra staka daga komst hámarkshiti hvergi yfir frostmark. Kaldast var þ. 11. þegar dagsmeðalhiti var talinn 11 stig undir þágildandi meðallagi á öllu landinu en í sveitunum fyrir norðan var sums staðar 17-18 stiga frost að meðaltali. Þann 13. mældust hins vegar mestu einstöku frostin, -30,7 stig í Möðrudal (-30,4 daginn áður), -27,7 á Grímsstöðum og -26,6 stig á Brú á Jökuldal. Frost fór víða um land yfir 20 stig í mánuðinum. Síðasta daginn var t.d. 25 stiga frost á Búrfelli og 21-22 stiga frost í Borgarfirði, á Hellu og Þingvöllum. Meðaltal lægsta dagshita á landinu öllu var -17,3 stig. Bjart var oft yfir á suðurlandi og er þetta fjórði sólríkasti janúar í Reykjavík. Kortið sýnir stöðu sem ekki var óalgeng við jörð og hærra uppi, hæð yfir Grænlandi og hæðarhryggur um Ísland en lægðir austan við land. Úrkoman var aðeins rúmlega helmingur af meðalúrkomu á landinu. Hún var lítil á vesturlandi, aðeins 4,3 mm á Reykhólum, en mikil á norðausturlandi. Mest mánaðarúrkoma mældist 210 mm á Kvískerjum. Snjólag var 87%. Mátti víða heita vetrarríki. Á norðausturlandi og austurlandi var jörð yfirleitt alhvít og jafnvel sums staðar í uppsveitum sunnanlands. Alauðir dagar voru nokkrir sums staðar á vesturlandi en hvergi annars staðar. Þann 5. var vestan stormur og rok á suðvestur og  vesturlandi og varð þar þá gífurlegt tjón á rafmagns og símalínum vegna ísingar. Víða varð rafmagnslaust.

Þann 16. var Íranskeisara steypt af stóli og Khómení æðsti klerkur tók við valdataumunum. 

1936 (-3,9) Á hlýindatímabilinu sem hófst á þriðja áratug 20. aldar og stóð í 40 ár var enginn janúar eins kaldur og þessi. Norðan og norðaustanátt var nær óslitinn allan mánuðinn en yfirleitt ekki hvöss og logn voru algeng. Í Reykjavík hlánaði ekki samfleytt í tíu daga frá 4. -13.  og tveir aðrir fjögurra daga samfelldir frostakaflar komu síðar. Það var ekki fyrr en allra síðustu dagana að hlýnaði að ráði þegar áttin varð austlægari og komst hitinn í 7,0 þ. 28. á Sámsstöðum í Fljótshlíð og daginn eftir á Kirkjubæjarklaustri. Rétt áður, í lok langvarandi norðanáttarinnar, varð kaldast á landinu, -25,0 stig á Grímsstöðum þ. 26. og 27. Merkilegastur er mánuðurinn fyrir það hve þurrviðrasamur hann var. Að mínu tali er hann þurrasti janúar á landinu, aðeins 24% af meðalúrkomunni 1931-2000. Á öllu svæðinu frá Fagurhólsmýri í austri og  vestur og norður um allt til sunnanverðra Vestfjarða hefur aldrei mæst eins lítil úrkoma í janúar á stöðvum sem þá mældu og enn mæla, Reykjavík, Stykkishólmi,  Vestmanneyjum, Hæli, Fagurhólsmýri, Kirkjubæjarklaustri (9,4 mm), Vík i Mýrdal (26,6), Sámsstöðum (1,6), Þingvöllum (3,8), Hvanneyri (1,5), Arnarstapa (7,6), Hellissandi (5,9),  Lambavatni (3,1) og Kvígindisdal (4,8 mm). Úrkomudagar voru aðeins einn til tveir á suðurlandsundirlendi og alls staðar færri en tíu á suður og suðvesturlandi en á norðurlandi var einhver úrkoma kringum helming allra daga en yfir 20 við austurströndina. Á þurrkasvæðunum var vatnsskortur til vandræða og gerði sums staðar rafveitum erfitt fyrir. Hægt var að ganga yfir Skerjafjörð á ísi um miðjan mánuðinn. Snjólag var 79% á landinu. Á Fagurhólsmýri og Kirkjubæjarklaustri var alautt allan mánuðinn en víða var alhvítt alveg frá norðanverðum Vestfjörðum til norðausturlands og einnig sums staðar á vesturlandi. Á suðurlandsundirlendi var alhvítt þrjá til tíu daga. Mest snjódýpt mældist 109 cm á Grímsstöðum þ. 28. en 101 cm á Skriðulandi í Kolbeinsdal. Á þessum árum var svona mikil snjódýpt sjaldgæf þar sem hún var mæld á annað borð sem var reyndar óvíða. Á suður og vesturlandi var mest snjódýpt aðeins 1-5 cm. 

Þann fjórða birtist fyrsti vinsældalistinn í ameríska poppmúsikblaðinu Billboard.          

1892 (-3,7) Loftþrýstingur var óvenjulega lágur í þessum mánuði sem minnir reyndar nokkuð á janúar 1920. Veðráttan var mjög óstöðug, ýmist snjókoma með frosti eða blotar með hvassviðri. Hafís var að flækjast fyrir norðurlandi. Fyrri hluti mánaðarins var talsvert kaldari en sá síðari sem aftur var úrkomusamari og snjóaði þá iðulega á suðurlandi. Á nýársdag var útsynningur með brimróti suðvestanlands en daginn eftir gekk í bálhvassa norðanátt. Sérlega kalt var dagana 5.-7. og komst frostið í -25,2 á Möðrudal. Lagði Skerjafjörð allan og höfnina í Reykjavík í þessum kuldum. Veðráttan var síðan afar umhleypingasöm. Í landsynningi miklum og hvössum fór hitinn í 7,9 stig í Vestmannaeyjum þ. 26. og mældist ekki meiri á landinu. Sama morgun var úrkoman 55,7 mm í Reykjavík. Er það mesta sólarhringsúrkoma sem nokkurn tíma hefur mælst í höfuðstaðnum í janúar. Úrkoman var í meira lagi á landinu nema á austfjörum og sérstaklega var hún tiltölulega mikil i Reykjavík. Munaði þar mikið um metúrkomudaginn. Svo lýsir Jónassen tíðarfarinu í Ísafoldarblöðum: 

... hljóp svo í útsuður með jeljum síðari hluta h. 1. með brimróti; í dag (2.) bálhvass á norðan með gaddi. (2.jan.) - Hinn 2. hvass allan daginn á norðan svo logn og bjart veður. 3. hægur austankaldi síðast um kveldið: útsynningur með slyddurigningu fram undir kveld h. 4., er hann gekk til útnorðurs og svo í norður, hvass og kaldur h. 5. Í dag (6.) bálhvass á norðan. 6. jan. - Norðanveður mikið h. 6. og 7. en gekk þá ofan síðari part dags og gekk til austurs með hægð, rjett logn; hinn 8. var hjer logn allan daginn og drö úr kuldanum og fór að snjóa lítið eitt að kveldi. Í dag (9.) logn og fagurt vcður. (9. jan.)  - Hinn 9. var hjer bjart og fagurt veður, logn; svækjurigning en logn næsta dag (10.), gekk svo til norðurs, hvass útifyrir, en fjell úr áttinni fljótt aptur, hjer logn; aðfaranótt hins 12. gekk veður til landnorðurs með kafaldsbyl allan daginn. Í dag (13.) genginn aptur til norðurs, nokkuð hvass. (13. jan.) - Sama norðanveðrið með skafrenningsbyl h. 13. og 14. með miklum gaddi, að morgni hinn 15. hægur á norðan síðan hægur austankaldi fram yfir miðjan dag en svo genginn aptur til norðanáttar hvass um kveldið en frostvægur. Í morgun (17.) kominn á austan með slyddubyl (kl. 9 morgun 0°) koldimmur. (16. jan.) - Síðari part h. 16. fór að rigna rigndi mikið um kveldið; næsta dag hvass á austan-landsunnan með mikilli rigningu, logn að kveldi. hinn 18. hægur á sunnan og regn, gekk til útsuðurs með jeljum siðast um kveldið; rokhvass um tíma af útsuðri (Sv) aðfaranótt h. 19., en eigi hvass. í dag (20.) sami útsynningur með jeljum. (20. jan.) - Hinn 20. útsynningur, hvass í jeljunum; um kveldið gekk hann allt í einu til austurs með slyddubyl og gjörði ákaflegt öskurok, sem stóð fram undir morgun, er hann gekk í útsuður með jeljum; 22. hægur á útsunnan með ofanhríð. Í  dag (23.) hægur á austan með snjókomu. Loptþyngdarmælir fjell óvanalega lágt síðari part nætur (aðfaranótt h. 21.) allt niður í 705 millimetra. (23. jan.)  - Hægur á austan h. 23.; gekk svo til útsuðurs með jeljum h. 24. Hægur á austan fyrst um morguninn h. 25., en fór að hvessa fyrir hádegi á austan-landsunnan, hvass með úrhellis-rigningu og hjelt því þangað til kl. 4 5 e. m., er hann lygndi og gekk í útnorðrið. Síðan við útsynning annað veifið, á sama sðlarhringnum allar áttir. Í dag (27.) vestanhroði í morgun með ofanhríð. (27. jan.) - Hinn 27. var hjer svo að kalla logn allan daginn, gekk til útsuðurs um kvöldið hægur með jeljum, hægur austankaldi h. 28. Að morgni h. 29. var hjer austankafald, koldimmur, gekk svo fyrir hádegi til suðurs með krapaslettíng svo í útsuður og litla stund aptur til austurs og svo allt í einu i útnorður eptir miðjan dag hvass með brimhroða miklum í sjónum.  Í dag (30.) logn og bjart veður í morgun. (30.jan.) - Hinn 30. var hjer logn og fagurt veður allan fyrri part dags, hægur austankaldi síðari partinn; h. 31. á landnorðan með moldviðrisbyl, gekk til norðus og birti upp eptir hádegið, nokkuð hvass ...) 3.febr.).  

Tveir aðrir janúarmánuðir voru svipaðar að  hita og 1892.    

1959 (-3,7) Þetta var kaldasti janúar á landinu frá 1936 og kom ekki annar kaldari fyrr en 1979 og enginn jafn kaldur eftir það. Tíð var talin hagstæð um sunnanvert landið og um meginhluta vesturlands, en hörð á norður- og norðausturlandi. Hæð var þá yfir Grænlandi og var landið undir áhrifum hennar en lægðir voru yfirleitt langt í burtu, norðaustan við land eða yfir sunnanverðum Norðurlnöndum,  þar til undir lok mánaðarins. Kuldaloppa var yfir landinu eins og sést á kortinu er sýnir frávik frá meðalhita 1968-1996. Fyrstu þrjár vikurnar var óvenju kalt. Hámarkshiti fór yfirleitt ekki yfir frostmark og nokkra daga um miðjan mánuðinn komst lágmarkshiti niður fyrir 20 stiga frost í innsveitum á Norðausturlandi, mest -28,0 stig í Reykjahlíð þ. 11. og daginn eftir á Grímsstöðum.  Þar fór frostið svo í 20 stig eða meira hvern dag þ. 12.-17. Meðaltal lægsta dagshita á landinu var -14,7 stig. Sunnan lands  var þurrt að mestu og oft heiðskírt en snjóaði fyrir norðan. Þetta er sólríkasti janúar sem mælst hefur í Hornafirði en þriðji sólríkasti í Reykjavík þar sem enginn úrkoma mældist fyrr en þ. 23. Þar hlánaði ekki frá þ. 3.-23. nema lítillega þ. 11. Síðustu vikuna hlýnaði mjög og fór hitinn í 12,3 í Fagradal þ. 27. og aftur 31. á Siglunesi. Urðu þá víða vatnavextir.    

Fidel Castró hélt inn í Havana þ. 3. og tók völdin sama dag og Alaska varð 49. ríki Bandríkjanna. Þann 8. varð De Gaulle forseti Frakklands en þ. 10. var söngleikurinn geysisvinsæli Delirum Bubonis frumsýndur í Reykjavík. 

1920 (-3,6) Veðurstofan tók formlega til starfa fyrsta dag þessa mánaðar en Þ. 17. var þar fyrsta veðurkortið teiknað. Umhleypinga og snjóasamt var. Í heild hefur þessi vetur verið talin allra vetra snjóamestur á suðurlandi þó snjóamælingar hafi ekki verið byrjaðar. Er þetta byggt á lýsingum samtíðarmanna á snjóalögum. Mesti snjórinn var þó í febrúar og mars þó mikill hafi hann líka verið í janúar. Svo segir i Búnaðarritinu Freyr um þennan vetur: ''Eftir nýár gerði harðindi, frost og hríðar. Var veturinn eftir það einn samfelldur harðindabálkur, og því meir, sem lengra leið fram á hann. Ýmist norðanhríðar og frost eða vestanátt og útsynningur með feiknar snjókomu''. Kuldi ættaður úr heimskautasvæðinum í vestri var oft yfir landinu. Ekki voru lágmarksmælingar á Grímsstöðum  þennan mánuð en á athugunartímum varð þar aldrei frostlaust sem er sjaldgæft þó um vetur sé. Kaldast var þar lesið á mæli -19,9 stig kl. 21 að íslenskum miðtíma þ. 3. og varð hvergi kaldara á landinu. Daginn eftir á sama tíma mældist reyndar mesti hitinn á Grímsstöðum í mánuðinum -0,7 stig! Og næsta dag mældist svo mesti hiti mánaðarins á landinu, 8,2 stig á Teigarhorni.     

Áfengisbann var sett í Bandaríkjunum þ. 16.   

1956 (-3,2) Þetta er sextándi kaldasti janúar frá 1866 en sjöundi kaldasti frá aldamótunum 1900 og 1901. Hans er hér getið fyrir það hve lengi hiti fór ekki upp fyrir frostmarkið í Reykjavík en það var alveg frá 6.-25. eða í 21 dag og þekkjast ekki dæmi um annað eins. Fór frostið í bænum undir lok kuldakastsins niður í 17,1 stig. Reykjavíkurhöfn var farið að leggja. Á ftir þessum mánuði kom einn af hlýjustu febrúarmánuðum hér á landi en þá voru einhverjir mestu kuldar sem um getur á tuttugustu öld í Evrópu.  

Friðrik Ólafsson sigraði á skákmótinu í Hastings þ. 6. ásamt Korsnoj og þ. 17. hófst sögufrægt einvígi milli hans og Bent Larsens í Stýrimannaskólanum í Reykjavík. Little Richard birtist fyrst á vinsældlagalista í Bandarikjunum.   

Fram eftir nítjándu öldinni voru ýmsir mjög kaldir janúarmánuðir. Eftir mælingum hér og hvar á landinu sem áætlaðir hafi verið til Stykkishólms var 1814 kaldastur en 1808 var litlu mildari. Voru þessir mánuðir svipaðir og 1881, sem sagt kaldari eftir mælingunum en allir janúarmánuðir nema 1918. Og Það hafa þeir líklega verið þrátt fyrir ýmsa annmarka á mælingunum sem gera mælingarnar illa samanburðarhæfar við mælingar frá því um miðja 19. öld og síðar. Janúarmánuðirnir 1835 og 1856 voru í ætt við 1866 og 1867, en nokkru mildari, svipaðir og 1886 voru svo mánuðirnir 1809, 1816, 1817, 1839, 1840, 1843, og 1853. Allt eru þetta mánuðir sem voru kaldari eða þá svipaðir þeim allra köldustu sem við þekkjum frá hlýindaskeiði okkar aldar og þeirrar síðustu, að 1918 frátöldum sem er sér á paarti. Sýnir þetta vel hve miklu harðari veðráttan var á 19. öld en okkar tímum. 

Á fylgiskjali má sjá hitann í köldustu janúarmánuðunum frá 1866 á þeim níu stöðvum sem lengst hafa athugað og einnig úrkomuna.Einnig er skjal þar sem sjá má lágmarkshita hvern sólarhring á landinu í janúar 1959 og 1979.

Skýringar.

Trausti Jónsson: Frostaveturinn mikli 1880-1881, Náttúrufræðingurinn 46. 1977.   

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• jan-kald.xls
• jan-5979.xls

Leiðindi

Ég óttast að þetta verði leiðinlegur febrúar. 

En menn geta fylgst með honum hér. 

Pistill um hlýjustu janúarmánuði er kominn inn hér fyrir neðan.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2011_8_0.xls