Ekki enn komið frost í Surtsey

Um miðjan maí var sett upp sjálfvirk veðurstöð í Surtsey. Það er nú eina veðurstöðin á landinu þar sem enn hefur ekki mælst frost þetta haustið. Lægstur hefur hitinn orðin 0,6° þ. 4. október en hæstur 16,5° þ. 24 ágúst. 

Veðurstöðin er aðeins i 36 metra hæð yfir sjávarmáli, fjórum metrum lægra en veðursstöðin í Vestmannaeyjabæ.

Enn hefur ekki fest snjó í Surtsey ef marka má veðurvefmyndavél Veðurstofunnar.

Nú er spáð kólnandi veðri og líklega mun frjósa í Surtsey á mánudag eða þriðjudag. En eftir spánum er samt hugsanlegt að hún sleppi því aðeins er þá gert ráð fyrir eins stigs frosti í Vestmannaeyjum.

Myndin er tekin af Sigmari Metúsalemsyni og er af heimasíðu Surtseyjarfélagsins. 

Öfugsnúinn október

Þetta hefur verið einkennilegur október. Að meðaltali kólnar enginn mánuður ársins eins mikið frá fyrsta til síðasta dags sem október, um 2,9 stig í Reykjavík. En svo var ekki núna. Fyrsti þriðjungur mánaðarins var mjög kaldur. Meðalhiti fyrstu 12  dagana í Reykjavík var 2,7 stig. En eftir það var hlýtt og meðalhiti þeirra daga sem eftir var mánaðarins var 6,4 stig. Meðalhiti alls mánaðarins ætlar að ná upp i 5,1 stig sem er yfir meðaltalinu á hlýindatímabilinu 1931-1960.

Í morgun var alauð jörð alls staðar á veðurstöðvum landsins. Fyrstu tíu dagana eða svo var hins vegar alhvítt alveg frá Ísafjarðardjúpi í vestri til norðausturlands í austri og suma daga líka á vesturlandi, austfjörðum og suðausturlandi. Í höfuðstaðnum var alhvítt einn dag.

Á landsvísu virðist meðalhitinn vera lítið eitt undir meðallaginu 1931-1960 víðast hvar nema á suður og suðvesturlandi þar sem hann virðist rétt skríða yfir það. Aftur á móti er líka hlýrra á flestum stöðum en meðaltalið 1961-1990. Ef það sem eftir er ársins verður í svipuðum stíl og það sem af er mun árið ekki skera sig úr hvað önnur ár þessarar aldar varðar um hlýindi nema síður sé.

Úrkoma sýnist hafa verið ansi mikil á suðausturlandi í þessum mánuði  en í minna lagi annars staðar. Hvergi þó nein stórtíðindi.   

En hvað hitann snertir má segja að þessi októbermánuður hafi verið öfugsnúinn í alveg bókstaflegri merkingu.

Og tíðarandinn er líka ekkert smáræðis öfugsnúinn. 

Fyrstu og síðustu frost og snjóar í Reykjavík

Fyrsta frost á þessu hausti í Reykjavík mældist að kvöldi 3. október. Samkvæmt skráningarreglum Veðurstofunnar verður það bókað 4. október. Síðasta frostið í vor kom 25. apríl. Frostlausi tíminn hefur  því varað í 161 dag. 

Alautt varð til frambúðar svo snemma í vor sem 31. mars en alhvítt varð fyrst í haust 6. október. Dagarnir þarna á milli eru 188.

Skráningar á síðustu vorfrostum og fyrstu haustfrostum eru til fyrir Reykjavík árin 1880 til 1903  eftir sírita og frá stofnun Veðurstofunnar 1920 og er þá farið eftir kvikasilfursmælingum. 

Skráningar á því hve nær alautt verður að staðaldri á vorin og fyrst alhvítt á haustin eru til samfelldar frá því 1924. Einstaka sinnum hefur það gerst að dagar koma flekkóttir af snjó áður en fyrst verður alhvítt á haustin en þetta eru aðeins fáein tilvik sem hér verða ekki rakin.

Meðaltal síðasta frosts að vori árin 1961 til 1990 er 14. maí en fyrsta frosts að hausti er 5. október. Frostlausi tíminn er því 143 dagar. Meðaltal dagsins sem fyrst verður alautt að vori er 24. apríl en fyrst verður alhvítt að meðaltali 7. nóvember. Dagarnir þarna á milli eru 196.

Árin 1931 til 1960 voru samsvarandi dagsetningar 10. maí og 6. október með frostin en 20. apríl og 6. nóvember með snjóinn. Þarna munar meira að vori en hausti. Frostlausu dagarnir voru 148 en snjólausu dagarnir 199.

Á árunum 1880-1903 voru síðustu frost á vorin að meðaltali 22. maí en fyrstu haustfrost  25. september. Frostlausi tíminn var 125 dagar, 18 dögum færri  en 1961-1990 og 23 dögum færri en á hlýindaskeiðinu 1931-1960.

Fyrsti haustssnjór í Reykjavík árið 2005, 29. október. 

Síðan Veðurstofan var stofnuð árið 1920 hefur frostlausi tíminn lengstur verið árið 1939, 201 dagur, frá 23. apríl til 9. nóvember. Næst koma árin 1941, 186 dagar og 1959 og 1991 með 174  daga. Fæstir hafa frostlausu dagarnir verið 102 árið 1927, sem samt var gott ár, 103 dagar 1962 og 105 dagar 1952. 

Síðasta vorfrost hefur fyrst orðið 3. apríl árið 1974 en síðast 7. júní árin 1927, 1936, 1977 og 1997.

Fyrsta haustfrost sem komið hefur var reyndar svo snemma sem 27. ágúst 1956, en næst fyrst 4. september 1982 og 10. september 1965 en hins vegar ekki fyrr enn 10. nóvember 1939. Það ár er í eina skiptið sem ekki hefur komið frost fyrr en í nóvember í Reykjavík frá stofnun Veðurstofunnar en líklega gerðist það þó einnig árið 1915. Aðeins einu sinni, náttúrlega 1939, hefur hvorki frosið í maí og október eða nokkrum mánuði þar á milli. Næstu dagsetningar á eftir 1939 eru 28. október 1959 og 1976 og 27. október 2001.  

Snjólausir dagar milli vors og hausts voru flestir 248 árið 2000 en 243 árin 1955 og 1995, en fæstir hafa þessir dagar verið 121 árið 1926, 152 1929, 158 árið 1967, 159 árið 1944 og 165 dagar 1969 og 1935.

Síðast að vori sem jörð hefur orðið alauð er 29. maí 1949, en þá var reyndar aldrei talin alhvít jörð í maí heldur aðeins flekkótt,  og 21. maí 1979 en fyrst 23. mars 1928, 25. mars 1955, 26. mars 1939  og 31. mars á þessu ári. Síðasti dagur á vori sem jörð hefur verið talin alhvít í Reykjavík er 16. maí 1979. 

Jörð hefur fyrst orðið alhvít að hausti í Reykjavík 9. september 1926, 26. september 1954, 28. september 1924 og loks 30. september 1969. Ekki hefur orðið alhvítt í öðrum septembermánuðum en þessum eftir að Veðurstofan var stofnuð. Einstaka sinnum er vel liðið á veturinn þegar koma fyrstu snjóar. Svo virðist sem fyrsti alhvíti dagur að hausti árið 1933 hafi ekki komið fyrr en 18.  desember en frá 1949 gerðist það 16. desember árið 2000 og 10. desember 1976. 

Á árunum 1880 til 1903 mældist síðasta vorfrost seinast 7. júní árin 1881 og 1885 en árið 1889 kom síðasta vorfrostið 27. apríl. Fyrsta frost að hausti kom 2. september 1894 og 1897 en ekki fyrr enn 6. október 1902.

Jóns Þorsteinsson mældi með hámarks-og lágmarksmælum í Reykjavík frá því í júlí 1829 og síðasta haustið hans var 1853. Þó þessar mælingar séu kannski ekki sambærilegar við yngri mælingar er samt fróðlegt að sjá að hann mældi síðast vorfrost 11. júní 1848. Það er síðasta dagsetning sem hægt er að finna eftir mælingum með frost að vori í Reykjavík. Árið 1845 kom síðasta vorfrostið hins vegar 14. apríl. Fyrsta haustfrost mæld Jón 4. september 1841 en árið 1830 ekki fyrr enn 26. október.

Í fylgiskjali við þessa færslu má sjá dagsetningar við síðustu vorfrost, fyrstu haustfrost, fyrsta alauðan dag að vori og fyrsta alhvítan dag að hausti í Reykjavík. Fyrir árin 1920-1923 eru snjóatölurnar  óáreiðanlegar og eiginlega ágiskun, þó út frá nokkrum líkum, og eru hér settar inn sem utan dagskrár efni. Útgildi  í  töflunni eru svartletruð og því auðvelt að finna þau. Villur geta leynst  í þessu og verða leiðréttar þegar upp um þær kemst. 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• frosti.xls

Flókið Gagnatorg

Skýrt hefur verið frá því að opnað hafi verið vefsvæðið Gagnatorg. Þar á að vera hægt ''með einföldum hætti'', eins og segir í kynningu, að finna allar veðurathuganir Veðurstofunnar.

Þeir sem standa að  vefnum, sem eru aðrir aðilar en Veðurstofan, gera sér glæstar vonir um að grunnurinn gagnist ekki aðeins grámyglulegum fræðimönnum heldur líka kynferskum nemendum og sérlunduðum áhugamönnum um veðurfar. 

Ekki virðist vefurinn samt árennilegur og næsta víst að notkun hans vefjist fyrir nemendum og áhugamönnum. Til að komast eitthvað áfram verða menn að fylla út heil ósköp af einhverju sem virðist vera það sama en með mismunandi nöfnum; ''mæling'', ''upprunaleg gildi,'' ''gæðastimplar'', hvað merkir þetta?

Engar skýringar um eitt né neitt eru sjáanlegar.

Allt er þetta litlu skiljanlegra en vegir almættisins. 

En kannski er þetta bara byrjunin. Til þess að  venjulegu fólki geti gagnast þessi vefur þarf  nauðsynlega að gera hann aðgengilegri.

Viðbót: Þegar maður fer að skoða vefin grandgæfilega renna upp fyrir manni ýmis göfug skilningsljós. Eigi að síður ættu vefmeistarar að gefa skýringar, þarna eru t.d. skammstafanir sem ekki liggja í augum uppi og hætt er við að ýmislegt í töflum sem upp koma þegar leitað er geti valdið misskilningi hjá námsmönnum og áhugamönnum. Auk þess þyrfti að sjást hvað gögn ná langt aftur fyrir hverja stöð. Og síðast en ekki síst ætti að raða veðurstöðunu í dálkinum þar sem hægt er að haka við þær eftir einhvers konar röð, stafrófsröð, landsröð, eftir gerð veðurstöðvar eða á einhvern annan kerfisbundinn hátt,  en röðin er núna gjörsamlega holt og bolt. Það tekur því langan tíma að leita að tiltekinni stöð. Þá vill hakast af sjálfsdáðum við eitthvað sem maður hefur ekkert hakað við og veldur töfum og leiðindum. Loks er bagalegt að ekki skuli vera hægt að komast fyrirhafnarlaust í upphafsstöðu, maður þarf að fletta til baka langar leiðir ef maður hefur verið að skoða stöðvar og eitt hefur leitt af öðru. Það er líka þreyandi að leitarramminn sem maður slær inn með tímabil, t.d. 1.10.2009-10.10. 2009 og vill skoða dag (en ekki klukkustundir eða mánuði) þá halda þessar stillingar ekki áfram ef maður vill skoða margar stöðvar, maður þarf því sífellt að vera að slá inn aftur  þessum tímaviðmiðunum. Svona er þetta hjá mér og ég geri ráð fyrir að það sé ekki mín tölva sem veldur heldur sé feillinn hjá Gagnatorgi.

Sjötíu ára gamalt hitamet

Mesti hiti sem mælst hefur í september í Reykjavík er 20,1 stig frá þeim þriðja árið 1939. Þetta er elsta hitametið að sumri í borginni og næst elsta metið yfir alla mánuði ársins. Eldra er febrúarmetið frá 1935.

Þetta er í eina skiptið sem tuttugu stiga hiti hefur mælst í Reykjavík í september. 

Veður þetta var beint framhald af veðrinu sem sagt er frá í næstu bloggfærslu hér á undan þegar mældist enn meiri hiti í Reykjavík síðasta dag ágústmánaðar. 

Austanátt var í lofti 3. september og skýjað og sólfar lítið milli skýja, aðeins tvær klukkustundir. Vindur var fremur hægur, 3 vindstig frá morgni og frameftir degi en lægði með kvöldinu og á miðnætti var komið logn. Ekki kom dropi úr lofti.

Nóttin hafði verið hlý, hitinn fór ekki niður fyrir 14,4 stig. Strax klukkan átta um morguninn var hann orðinn 16,2 stig en 19,0  á hádegi og 19,2  klukkan 17. Einhvern tíma þarna á milli hefur hitinn orðið mestur.

Hlýtt var um allt land en ekki síst á suður og vesturlandi. Á Hvanneyri fór hitinn í 22,7 stig, 22,3 í Síðumúla í Hvítársíðu, 20,9 á Þingvöllum og 20,0 stig á Hæli í Hreppum og Víðistöðum við Hafnarfjörð. Í Borgarfirði hefur aldrei mælst jafn mikill hiti í september en hins vegar á suðurlandsundirlendi.

Þessi hlýindi, sem hófust síðustu dagana í ágúst, héldu lengi áfram. Áður hefur verið sagt frá 31. ágúst en daginn eftir mældust 24,6  stig á Sandi í Aðaldal, sem er septembermet þar, 23,4  á Húsavík og 22,0 stig á Akureyri sem þar er septembermet.

Í Reykjavík mældist hitinn 18,0 stig 1. september en daginn eftir 19,0. Eftir metdaginn  þ. 3. mældist mesti hitinn 15 stig í tvo daga en síðan hlýnaði aftur og var hámarkið 17,7 stig þ. 6.(en þá náðu hitarnir hámarki á norðausturhorninu og var þar yfir tuttugu stiga hiti) og næstu þrjá daga 17,4, 16,5 og 17,0 stig. Hlýtt var um allt land alla dagana en upplýsingar um daglegan hita á  næstum  því  öllum veðurstöðvum eru af skornum skammti, aðeins þegar allra hlýjast varð.

Eiga þessir hitar sér enga hliðstæðu í septembermánuði í Reykjavík. Eftir þann 10. kólnaði nokkuð en var þó áfram hlýtt og þegar upp var staðið var mánuðurinn annar af tveimur hlýjustu septembermánuðum sem mælst hafa á landinu.    

Enn lengur héldu samt hlýindi áfram á Íslandi og linnti ekki fyrr en 10. nóvember. Þá höfðu ríkt dæmalaus hlýindi alveg frá því í mars. Ekkert ár skartar til dæmis eins mörgum hitabylgjum á landinu sem 1939.

Daginn sem mestur septemberhitinn var í Reykjavík lýstu Bretar og Frakkar yfir stríði á hendur Þjóðverjum.  

Árið 1939 er orðið goðsögn í veðurfari landsins og það er merkileg tilviljun að það hafi einmitt verið hið sögulega ár þegar síðari heimsstyrjöldin hófst og upphaf stríðsins hafi í ofanálag verið sveipað mestu hitum sem í september hafa komið á Íslandi.

 

 

 

 

 

 

31.ágúst 1939

Það þarf ekki að taka það fram að þessi dagur var síðasti dagur friðar áður en síðari heimsstyrjöldin skall á. En þetta var einnig dagur mikillar veðurblíðu í Reykjavík. Hámarkshitinn mældist 21,4 stig. Það var mesti hiti í ágúst sem mældist alla tuttugustu öldina í bænum.

Aðeins þrisvar hefur mælst meiri hiti einhvern tíma í ágúst. Árið 1876 mældust 21,6 stig á hádegi þ. 18. en hámarksmæling var ekki gerð.  Árið 2004 mældust 24,8 stig þ. 11. og daginn eftir 22,2  stig skömmu eftir klukkan 18. Loks mældust 23,3 stig 1. ágúst í fyrra. 

Enn í dag hefur hins vegar ekki mælst jafn mikill hiti í höfuðborginni og 1939 svo seint að sumri. Á þessum tíma var Veðursstofan í Landssímahúsinu við Austurvöll og hitamælaskápurinn var á trépalli á þaki hússins. Á hádegi þennan dag voru þrjú vindstig af austri og mátti heita léttskýjað og hitinn 19,6 stig en var hins vegar fallinn niður í 14,8 klukkan 17 en þá var orðið meira en hálfskýjað og vindur hægur af norðvestri. Dagurinn var alveg þurr en sólskin skein í tæpa tíu og hálfa klukkustund. Hlýtt var þennan dag á öllu suður og suðvesturlandi, t.d. 22,4 stig á Hvanneyri, 20,6 í Síðumúla í Hvítársíðu og 20,1  stig á Þingvöllum. Næstu daga voru mikil hlýindi. Hæð var austur af landinu en lægð suður í hafi, nokkuð algeng hitabylgjustaða.

Þessi síðasti dagur friðarins árið 1939 var fimmtudagur. Um kvöldið var dansleikur í Alþýðuhúsinu á Hverfisgötu og lék hljómsveit Bjarna Böðvarssonar fyrir dansinum. Bjarni var faðir hins landskunna Ragnars Bjarnasonar dægurlagasönvara. Annars konar tónlist var einnig í  boði þetta kvöld því Björn Ólafsson, bráðungur og efnilegur fiðuleikari, hélt tónleika með Árna Kristjánssyni píanóleikara í Gamla bíói. En ekkert var því til fyrirstöðu að menn sæktu þá tónleika og skelltu sér svo á ballið í Alþýðuhúsinu á eftir. Það var líka hægt að fara í bíó. Nýja bíó sýndi til dæmis Tvífarann dr. Clitterhouse með stórstjörnum eins og Humphrey Bogart og Edward G. Robinson.

Súðin var að koma úr strandferð og Gullfoss var í höfn í Reykjavík. Dronning Alexandrine, danskt farþegaskip sem allir þekktu undir nafninu Drottningin og var í förum milli Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, var líka í höfninni. 

Meistaramót ÍSÍ var háð á Melavellinum. Knattspyrnumenn úr Val og Víkingi voru  í  Bremen í Þýskalandi að tapa öllum leikjum sínum.  

Íslensk skáksveit var hins vegar að gera það gott á Ólympíuskákmótinu í Buenos Aires þar sem hún varð efst í b-flokki. Vegna styrjaldarinnar lentu skákmennirnir í miklum vandræðum á leiðinni heim. 

Allir vissu að stríð lá í loftinu. Hitler hafði sett Pólverjum úrslitakosti og  þjóðirnar voru að hervæðast í óðaönn.

En óneitanlega var síðasti friðardagurinn veðursæll og fagur.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Veðurklisjur í fréttum

Í þessari frétt er sagt frá því að rigning, kuldi og vindur hafi sett svip sinn á Íslendingadaginn i Gimli í Kanada sem var á laugardaginn. Ekki er þó greint frá því hve kuldinn var mikill, vindurinn eða rigningin. En þetta er svo sem í lagi í frétt þó ónákvæmt sé og huglægt fremur en eitthvað sem raunverulega er hægt að átta sig á. 

En þegar því er svo bætt við að veðrið hafi því verið óvenju íslenskt tekur steininn úr. Hvað á slík staðhæfing eiginlega að merkja? Jú, af henni gæti maður helst haldið að algengasta íslenska veðrið sé rigning, kuldi og vindur,  án þess að þau fyrirbrigði séu skýrð nánar, hvað búi  í rauninni að baki þessum orðum.

Hvað veðrið í Gimli varðar á laugardag var hitinn þar 15-18 stig frá kl 10 til kl. 7 um kvöldið en þá kólnaði nokkuð. Þetta er auðvitað í kaldara lagi  eftir árstíma en kemur þó oft fyrir. Það rigndi  nokkuð um kl. 7 um morguninn og aftur í um það bil tvo tíma rétt fyrir hádegi. Annars var þurrt. Vindurinn var norðaustlægur og var svona 4-8 m/s. Daginn eftir var 20 stiga hiti þegar mest var, alveg þurrt og vindurinn náði aldrei 4 m/s. Þetta var ''íslenska'' veðrið. 

Þær eru ósköp þreytandi þessar hugsunarlausu klisjur  í íslenskum fréttum þar sem íslenskt veðurfar er sagt einkennast af kulda, vindi og rigningu, án þess að það sé nokkurn tíma skýrt nánar.  Ég held að fréttir fjölmiðla hér séu yfirleitt traustar og áreiðanlegar - nema þegar kemur að veðri. Það heyrir til algjörra undantekninga að fjölmiðlar segi frá veðri í sambandi við atburði sem eru að gerast, ekki síst á útihátíðum, öðruvísi en éta bara upp veðurhrós heimamanna (sem er hin hliðin á íslensku illvirðaklisjunni), að í  þeirra sveit sé ''alltaf gott veður'' og bongóblíða og   álíka  merkingarleysi í svipuðum dúr. Aldrei neitt þannig að menn verði nokkru nær. Þó þarf lítið til, nefna hitastig  (sem ekki er  mælt í sól), hvort blæs eða er hægviðri og svo skýjafarið og ef rignir. Í einni setningu gætu menn gert öðrum sæmilega grein fyrir raunverulegu veðri á staðnum ef menn létu héraðsveðurskrumið eiga sig.   

Hvað veðurfar hér á landi varðar er það ekki ekki eins slæmt og þessar rok-kulda-og vinda klisjur vilja vera láta eða jafn himneskt og bongóblíðuoflætið. Það er oftast nær alveg skaplegt. Á sumrin er það einmitt oft í stíl við það  sem verið hefur síðustu daga en þá var veðrið  mjög venjulegt miðað við árstíma, hægviðrasamt, sums staðar nokkur rigning, en á fleiri stöðum þurrt og  allvíða sól og hitinn alveg þokkalegur til útiveru að degi til. 

Þetta er algengasta íslenska sumarveðrið. Ekki eitthvað grenjandi illviðri með vindi, kulda og rigningu. 

En veðrið á Íslandi er auðvitað margbreytilegt - alveg eins og í Kanada eins og vel sést á fréttinni.

 

 

 

  

Íslenskt veður á Íslendingadeginum í Gimli

Nokkur þurrkamet í júlí 2009

Nú er ljóst að þessi júlí sem er að líða er sá þurrasti sem mælst hefur í Reykjavík frá stofnun Veðurstofunnar 1920, 11,5 mm , en gamla metið var 13,2 mm árið 1958. Minni úrkoma mældist þó í eldgamla daga, 8,1 mm 1888 og 8,2 mm árið eftir. Sjá næstu bloggfærslu hér á undan.

Ekki hafa þó fallið þurrkamet á ýmsum veðurstöðvum sem lengi hafa athugað á suður-og vesturlandi, hvað þá annars staðar. Þar með eru taldar Stykkishólmur (athugað frá 1857), Eyrarbakki (1881-1911, 1926-), Hæll í Hreppum (1927), Vestmannaeyjar (1881), Vík í Mýrdal (1925) og Lambavatn á Rauðasandi (1938). 

Ekki veit ég um úrkomu á öllum  veðurstöðvum en eftirfarandi þurrkamet hef ég fundið, fyrst er úrkoman núna, svo gamla metið, loks hve nær byrjað var að athuga miðað við júlí. Kannski skeikar einhverju örlitlu með sumar þessara nýju talna hjá mér en það ætti ekki að breyta metunum sjálfum.

Brjánslækur á Barðaströnd, um 14,2 mm, 16,0 mm 1988; 1978.

Mjólkárvirkjun 4,1 mm, 8,6 mm 1974; 1960.

Hólar í Dýrafirði 10,6 mm , 15,8 mm 1988; 1983.  

Vatnsskarðshólar í Mýrdal 19,2 mm, 45,6 mm 1978; 1978.

Og kannski Hveravellir ef marka má sjálfvirka úrkomumælinn; 1965.

Í Stykkishólmi og Vestmannaeyjum er ekki lengra en síðan júlí 2007  að mældist minni úrkoma  í júlí en nú.  Á Eyrarbakka er þetta reyndar þurrasti júlí síðan 1939 en þá mældist þurrasti júlí i Vík í Mýrdal.

Þess má geta að hinn annálaði hlýji júlí 1939, sem jafnframt var sá sólríkasti sem mælst hefur í Reykjavík, var allvíða um land sá þurrasti sem hefur mælst. Menn voru  þó þakklátir fyrir hann á sínum tíma og fáir kvörtuðu um of mikinn þurrk. Enginn óskaði eftir rigningu!

Og nú er ég að rjúka út í sólina, þurrkinn og 15 stiga hitann!

 

 

 

 

 

Þurr júlímánuður

Í morgun voru 4,7 mm í úrkomumælinum í Reykjavík. Síðustu fjóra daga hafa fallið 5,9 mm. Alls hafa fallið 11,5 mm í mánuðinum. Þurrasti júlí í Reykjavík síðan Veðurstofan tók til starfa 1920 var árið 1958 en þá mældust 13,2 mm. Lítilli úrkomu er spáð það sem eftir er mánaðarins svo vel má vera að við fáum þurrkamet í júlí síðustu áratugi.

Fyrir daga Veðurstofunnar hefur þó mælst minni úrkoma í þessum mánuði en 1958. Árið 1888 mældust 8,1 mm  og 8,2  árið eftir.

Jón Thorsteinsson landlæknir gerði úrkomumælingar í Reykjavík frá 1829 til 1853. Þær eru þrátt fyrir allt taldar með ólíkindum trúverðugar samanborið við nútímamælingar. En kannski eru þær reyndar minnst trúverðugar þegar úrkoma var mjög lítil. Hvað um það, í júlí 1829 og 1838 mældi Jón  aðeins 3 mm en 14 mm 1835.

Ekki var mæld úrkoma í Reykjavík frá því seinni hluta árs 1907 og alveg þar til Veðurstofan tók til starfa. Hins vegar var mælt á Vífilsstöðum 1911-1919. Úrkoma er þar yfirleitt nokkru meiri en í Reykjavík og þessar athuganir voru víst ekki í hæsta gæðaflokki. En í júlí 1915 mældist úrkoman á Vífilsstöðum 11,6 mm.    

Til samanburðar má nefna að mesta úrkoma í Reykjavík í júlí var mæld 129,0 mm árið 1885, 127  mm 1831, 117,6 mm 1926, 117 mm 1847 og 113,3 mm í júlí 1984. Muna margir eflaust eftir síðasta mánuðinum.

Lítilli úrkomu er spáð í Reykjavík næstu daga svo vel má vera að við sitjum uppi með þurrkamet síðustu áratuga. Sama gildir um vesturland og jafnvel fleiri landssvæði.

Lengi vel stóð meðalhitinn núna í Reykjavík í mettölu. Síðasta daginn fyrir kuldakastið, þ. 22.,  var hann 13,5 stig en hlýjasti allur júlí sem mælst hefur var 13,0 árið 1991. Nú stendur meðalhitinn í 12,8 stigum og eftir veðurspám er líklegt að hann endi í 12,6-12,7 stigum.

Næst hlýjustu júlímánuðir í Reykjavík eftir 1991 eru  12,8 stig 2007, 12,7 árið 1936 og 12,6 árið 1939. Þetta er frá 1866. 

Sólskinsstundirnar nú í júlí eru þegar komnar vel yfir meðallag en eru ekki í neinum metaflokki. 

Já, helvítis kuldakastið! Vel á minnst. Kuldinn í háloftunum, í svonefndum 500 hPa fleti í kringum 5 km hæð, sem talinn er góður mælikvarði á hita loftmassa, hefur frá 1949 verið álíka kaldur eða kaldari í aðeins örfá skipti og var í kuldakastinu. Kuldinn í 850 hPa fletinum í um 1300 m hæð hefur hins vegar aðeins einu sinni verið kaldari. Hann var nú kl. 12 þ. 24. -4,6 stig yfir Keflavík en á sama tíma þ. 23. í júlí 1963 var hann -5,0. Ýmsir dagar nærri þessari dagsetningu 1963 voru meðal þeirra köldustu einnig í 500 hPa fletinum. Ábending um þetta kom frá Trausta Jónssyni á veðurbloggi Einars Sveinbjörnssonar um daginn.  

Við jörð 1963 kom mesta kuldakast síðustu áratuga, sá 23. hafði lægsta meðalhita sem mælst heftur á júlídegi í Reykjavík, 5,8 stig og þ. 25. mældist minnsti júlíhiti sem mælst hefur þar í júlí 1,4 stig og júlíkuldamet voru víða sett á öðrum veðurstöðvum. 

Í kuldakastinu sem var að líða var talsvert mildara við jörð en 1963, ekki síst var meðalhitinn og hámarkshiti dagsins hærri. 

Þá vaknar auðvitað sú spurning hjá veðuráhugamönnum hvernig á þessu stendur þrátt fyrir svipaðan hita í háloftunum. Hvað annað spilaði inn í en háloftakuldinn? 

Mikið væri gaman ef vefur Veðurstofunnar héldi úti eins konar föstu fræðslubloggi um að minnsta kosti það óvenjulegasta sem  gerist í veðrinu á hverjum tíma. (Annað dæmi um óvenjulegan  veðuratburð nýlega var þrumuveðrið mikla á suðurlandi þ. 18). Á vefnum hjá þeim eru birtir ýmsir fróðleiksþættir um hitt og þetta en það er ekki alveg það sama.

Ekki kom mælanleg úrkoma í þeim júlí sem nú er að líða í 15 daga samfleytt en sama gerðist 1998, 1967 og 1938 og 1960 14 daga en 1958 13 daga. Það er þó kannski ekki svona  algjör  þurrkatímabil sem mestu skiptir fyrir gróður jarðar heldur það hver úrkoman hefur verið  í einhvern  tíma áður en alveg úrkomulausa tímabilið hefst. Hún var hverfandi í þessum júlí  í Reykjavík áður en algjöri þurrkurinn hófst og lremur lítil í júní en sömu sögu er  alls ekki hægt að segja um næstu mánuði þar á undan. 

Satt að segja undrast ég tal manna um þurrk núna og óskaplega þrá  þeirra eftir rigningu. Við kvörtum ekki svo lítið alla jafna um ''rok og rigningu'' og sólarleysi. Í þau fáu skipti sem sól og sjaldgæf hlýindi taka völdin í örfáar vikur fara margir að kvarta um þurrk og heimta rigningu alveg óðir.

Ýmislegt í þessum júlí minnir mig á júlí 1958 sem ég man vel eftir sem barn og var mikill ævintýramánuður. Báðir mánuðir hófust með miklum hlýindum þar sem var sérlega hlýtt að næturþeli, þeir voru báðir mjög þurrviðrasamir, báðir með góðum sólarköflum, báðir hlýir og báðir með fjögurra daga kuldakasti seint í mánuðinum. Meira að segja loftþrýstingurinn er svipaður.

En eitt er ólíkt. Árið  1958 var Elvis upp á sitt besta og stanslaust rokk og ról ríkti í veröldinni sem var hress og glöð. Nú er enginn Elvis og dimmt og dapurt yfir heiminum. 

 

Hvaða kulda er verið að tala um

Yfirmaður hjá Landsvirkjun segir að ''þurrkur og kuldi'' hafi komið niður á vatnsbúskapnum og bæði júní og júlí hafi verið dræmir mánuðir.

Hvaða ''kulda'' er maðurinn eiginlega að tala um?

Það hefur reyndar verið fremur þurrt síðustu tvo mánuði víða en ekki fyrir þann tíma á árinu. Hvað ''kulda'' áhrærir var júní meira en heilt stig yfir meðallagi hitans á landinu, enn hlýrri á hálendinu,  og ekki voru maí og apríl síðri. Það sem af er júlí fram að kuldakasti var sjaldgæfur hiti á suður og vesturlandi og vel yfir meðallagi annars staðar. Og nú er aftur farið að hlýna svo mánuðurinn í heild er enn vel hlýr.

Hvað sem veldur slæmum vantabúskap, sem hefur þó stundum verið verri, er ekki kulda um að kenna. 

Þurrkur og kuldi koma niður á vatnsbúskapnum