Minnst sól í október

Það er óneitanlega nokkuð öfugsnúið að hlýjasti  október sem mælst hefur í Reykjavík og á landinu sé jafnframt sá sem haft hefur minnst sólskin í höfuðstaðnum. Það var 1915  en þá mældust sólskinsstundar aðeins 17. Hitinn á landinu var hins vegar þrjú og hálft stig yfir meðallagi áranna 1961-1990. Sólskinsmælingar voru ekki byrjaðar á Akureyri þetta ár. Lágmarkshitnn á landinu er sá hæsti sem mælst hefur í október, -4,0 stig á Nefbjarnarstöðum á Úthéraði. Úrkoman var geysimikill 190% yfir meðallaginu 1931-2000 á þeim stöðvum sem allra lengst hafa athugað og er þetta líklega einn af þremur úrkomusömustu októbermánuðum. Í Vestmannaeyjum hefur aldrei mælst önnur eins úrkoma í okotóber síðan 1880 en þrisvar áður í Stykkishómi frá 1856. Mesti loftþrýstingur sem mælst hefur á landinu í október var mældur þ. 15., 1045,5 hPa.

Október 1946 er sá næst hlýjasti, reyndar svipaður og 1915, og hann er sá næst sólarsnauðasti í Reykjavík, með 31,7 sólarstundir. Á Akureyri er hann hins vegar fjórði sólríkasti október og auk þess sá hlýjasti sem mælst hefur. Úrkoman var miklu minni en 1915, um 111%  og sérstaklega var þurrt á austur og norðurlandi. Snjólag, sem mælt hefur verið frá 1924, var aðeins 2% á landinu, það næst minnsta. Meðaltalið 1961-1990 er 16%.

Október árið áður, 1945, er sá þriðji sólarminnsti í Reykjavík með 32,3 stundir. Og hann er níundi hlýjasti október á landinu og var hitinn rúm tvö stig yfir meðallagi. Úrkoman var undir meðallaginu en þó mikil á suðausturlandi, sú þriðja mesta í október á Fagurhólsmýri frá 1923. Snjólag var 6%. Stríðsglæpamenn og kvislingar áttu ekki sjö dagana sæla í þessum mánuði. Stríðglæparéttarhöldin yfir nasistum  í Nurnberg hófust þ. 19. en þ. 23. var Vidkun Quisling tekinn af lífi í Noregi.

Og enn einn af tíu hlýjustu októbermánuðum á landinu kemst inn á listann yfir tíu sólarminnstu október í Reykjavík. Október 1959 er sá þriðji hlýjasti á landinu, 3,3 stig yfir meðallagi, en minna sólskin hefur aðeins mælst fjórum sinnum í höfuðborginni, 40,6 stundir. Úrkoman á landinu var hátt um 160% og er þetta einn af votviðrasömustu októbermánuðum en snjóhulan var aðeins 8%. Aðeins einu sinni hefur mælst meiri úrkoma í október á Eyrarbakka, Vestmannaeyjum og Vík í Mýrdal.     

Ekki var langt í október með sjötta minnsta sólskin, 1962, þegar sólin skein í 41 stund. Á Reykhólum mældist aldrei minni sól í október árin 1958-1988, aðeins 20 klukkustundir. Í lok mánaðarins var snjódýpt mæld heill metri á Egilsstöðum og er það mesta snjódýpt á landinu í október. Snjóhula var 18%. Minnstu munaði að þetta yrði síðasti mánuður mannkynsins því Kúbudeilan hófst þ.22. Fyrsta lag Bítlanna, Love me do, kom úr þ. 5. og sama dag var fyrsta Bondmyndin frumsýnd. En þ. 12. var kvikmyndin 79 af stöðinni frumsýnd á Íslandi, sama dag og Live me do, toppaði á enska vinsældalistanum, í 17. sæti.

Október 1969 er sá fjórði í röðinni í Reykjavík hvað lítið sólskin varðar, 33 stundir. Á Sámsstöðum hefur enginn október mælst með minni sól, 29 klukkustundir. Snjóhula á landinu var 18% eins og 1962. Úrkoman var fremur lítil og hitinn um meðallag. 

Tveir sólarlitlir októbermánuður komu í röð árin 1911 og 1912. Sá fyrri er tíundi í röðinni fyrir sólarleysi, 52 stundir, en sá síðari er sá sjöundi, 46 stundir. Báðir í hlýrra lagi, sá fyrri undir meðallagi í úrkomu en sá síðari vel yfir því.   

Árin 1955 og 1956 komu líka tveir októbermánuðir í Reykjavík sem komast inn á topp tíu listann fyrir lítið sólskin og var sá fyrri nr. 8 en sá síðari nr. 9 og eru þessir mánuðir með 46,5 og 48 sólskinsstundir. Október 1955  er sá sjötti sólríkasti á Akureyri. Fyrra árið var fremur kalt og mjög þurrt, aðeins ríflega helmingur af meðalúrkomu. Mældist aldrei þurrari október í Æðey í  Ísafjarðardjúpi frá 1954 og einnig við Hrútafjörð  frá 1940. Hins vegar var fremur hlýtt en rosalegt og í votara lagi 1956.

Ekki er alveg ljóst hvaða október krækir í fyrsta sæti á Akureyri fyrir sólarleysi. Árið 1958 voru mælingarnar ekki alveg í lagi en þær sólarstundir sem mældust voru einungis 11.  

Í október 1995, mældust sólskinsstundir á Akureyri örugglega aðeins 18 en 14,2 á Melrakkasléttu og þar hefur  aldrei mælst jafn lítið sólskin í október og ekki mælst sólarminni október á veðurstöð. Tíðarfar var talið fádæma erfitt fyrir norðan og mjög var þar úrkomusamt og einnig á austurlandi. Aldrei hefur  mælst meiri úrkoma á Akureyri í október frá 1927, 176 mm. Norðan og norðaustanáttir voru algengastar vindátta. Hitinn var meira en hálft stig undir meðallagi en landsúrkoman vel yfir því. Október á undan þessum, 1994, er sá fimmti sólarminnsti á Akureyri með 28 stundir. Hitinn var heilt stig undir meðallagi en úrkoma í meðallagi en snjólag 19% en var 20% 1995.     

Snemma á hlýindaskeiði tuttugustu aldar komu þrír mjög sólarlitlir októbermánuður á Akureyri.  

Árið 1930 er sá þriðji í röðinni fyrir lítið sólskin með 25 klukkustundir. Úrkoman var í meðallagi á landinu er mjög úrkomusamt var fyrir norðan en að sama skapi þurrt sunnanlands. Hitinn var meira en heilt stig undir meðallagi og snjólagið 24%. Austurbæjarskólinn tók til starfa þ. 14., hitaveita Reykjavíkur þ. 14. en þ. 29. var Kommúnistaflokkur Íslands stofnaður og voru þar allir rauðustu íslensku bolsarnir á einu bretti! Október 1938 er sá fjórði sólarminnsti á Akureyri með 26 sólarstundir. Mánuðurinn var í hlýrra lagi og úrkoman í rösku meðallagi. Á vestanverðu norðurlandi var mjög úrkomusamt. Í Skagafirði hefur aldrei mælst önnur eins októberúrkoma á veðurstöð og aðeins einu sinni á Blönduósi. Snjólag var í 9%. Þann 5. hertóku Þjóðverjar Tékkóslóvakíu. Október 935 er svo sá tíundi sólarsnauðasti á Akureyri með 33 stundir. Hitinn á landinu var svipaður og 1930 en úrkoman um þrír fjórðu af meðallaginu en var mjög mikil á Akureyri, sú þriðja mesta. Fremur mikil snjór var 16%.      

Október 1967, sá tíundi sólríkasti í Reykjavik er aftur á móti nr. 9 neðan frá á Akureyri með 32 sólskinsstundir. Á Vopnafjarðarkauptúni var meiri úrkoma í þrálátri norðaustanáttinni en þar mældist árin 1964-1993. En bæði í Vestmannaeyjum og á Eyrarbakka er  mánuðurinn á topp tíu listanum fyrir þurrviðri í október. Snjóhula var 18%. Þann 9. var Che Guevara drepinn í Bolivíu. Seint í mánuðinum kom upp mikið mál varðandi stúlknaheimilið Bjarg á Seltjarnarnesi.

Nákvæmlega tíu árum seinna, 1979, kom sjöundi sólarminnsti október á Akureyri með 31,8 stundir og og sá fremur hlýi otóber 1997 er með sömu tölu. Fyrra árið var merkilegt að því leyti að þá mældist mesta mánaðarúrkoma sem mælst hefur í október á landinu, 772,2 mn á Kvískerjum og einnig mesta sólarhringsúrkoma, 242,7 mm sem mældist þann fyrsta  á sama stað. Metið hefur síðan verið slegið. Tíð var talin góð á landinu, úrkoman um 50% fram yfir meðallag og er mánuðurinn líklega á topp tíu votlistanum yfir landið. Hitinn var yfir meðallagi og snjólagið var aeðeins 5%. Austan og suðaustanátt voru algengastar vindátta. Þann 12. árið 1979 mældist minnsti loftþrýstingur á jörðunni, 870 hPA í fellibyl á Kyrrahafi.  

Sólríkustu októbermánuðir

Viðbót 1.11: Síðasti október, 2012, reyndist vera sjötti sólríkasti október sem mælst hefur í Reykjavík með 122 sólarstundir og hnikast því röðin á þeim mánuðum sem eftir eru af þeim tíu sólríkstu sem hér er skrifað um en þeir eru þá orðnir ellefu.   

 

Í öllum október er nóttin auðvitað lengri en dagurinn. Aðeins nóvember til febrúar hafa minna sólskin að meðaltali. Meðaltal sólskinsstunda í október árin 1961-1990 í Reykjavík er 83,4 klukkustundir. Engir maímánuðir þar hafa mælt svo litla sól en hins vegar hafa fjórir júnímánuður haft minna sólskin, sex  júlímánuðir og sex  ágústmánuðir, sá síðasti 1995. 

Sólríkasti október í Reykjavík frá 1911 er árið  1966. Þá skein sólin í 148 klukkustundir. Fjölmargir mánuðir frá apríl til september hafa haft minna sólskin. Þetta er næst sólríkasti október á Sámsstöðum frá 1964 en sá sólarmesti á Hveravöllum 1965-2004, 98 stundir. Við Hveragerði mældist heldur aldrei meiri októbersól á árunum 1972-2000, 143 stundir. Þá mun þetta vera þurrasti október á landinu síðan 1873 og var úrkoman aðeins 33% af meðalúrkomunni 1931-2000 (sem hér er alltaf miðað við) á þeim stöðvum sem allra lengst hafa athugað.  Í Vestmannaeyjum hefur aldrei mælst þurrari október frá 1880, 50,6 mm, og ekki heldur á Hólum í Hornafirði (frá 1931), 33,0 mm  og aðeins einu sinni í  Vík í Mýrdal (frá 1925). Í Stykkishólmi er þetta fjórði þurrasti október, allar götur frá 1856. Á Teigarhorni við Berufjörð hefur ekki komið síðan eins þurr október en þar er þetta sjöundi þurrasti október frá 1873. Hitinn var næstum því heilu stigi undir meðallaginu 1961-1990 (sem hér er ávallt miðað við um hitann). Nokkrir mjög kaldir dagar komu í byrjun mánaðarins. Einnig var kalt kringum fyrsta vetrardag og síðasta dag mánaðarins en annars var fremur milt. Hlýjast var í síðustu vikunni og sá 29. krækti í dagshitamet í Reykjavík fyrir meðalhita sólarhringsins. Og mánuðurinn var talinn mjög hagstæður á suður og vesturlandi vegna sólfars og snjóleysis en þótti nokkuð rysjóttur fyrir norðan. Snjólag á öllu landinu var 14% en meðaltlaið 1961-1990 er 16%. Norðan og norðaustanáttir voru algengastar eins og að líkum lætur.    

Október 1981 er sá næst sólarmesti í Reykjavík með 142 stundir en aðeins 39 á Akureyri. Á Sámsstöðum er þetta sólríkasti október, 154 klukkustundir. Norðan og austanáttir voru algengastar en mánuðurinn var víðast hvar talinn mjög óhagstæður nema helst á suðurlandi. Fyrstu tveir dagarnir settu dagshitamet í kulda í Reykjavík að sólarhringsmeðaltali. Þetta er fjórði kaldasti október á landinu frá 1873 og var hitinn rúm þrjú stig undir meðallagi. Þá er þetta snjóþyngsti október í mælingasögunni. Snjólagið var 53% á landinu. Á Hólum í Hjaltadal, Sandhaugum í Bárðardal, Möðrudal og Brú á Jökuldal var alhvítt hvern dag.  Hvergi var alautt alla dagana og víðast hvar fyrir norðan og austan var enginn dagur alveg auður. Mánuðurinn er einn af þurrustu októbermánuðum og úrkoman var einungis um 55 % af meðallaginu. Í Stykkishólmi og Eyrarbakka er þetta sjötti þurrasti október en fimmti þurrasti í Vestmanneyjum. Á Andakílsárvirkjun hefur ekki mælst þurrari október f(rá 1950), 24,4, mm, og ekki í Vík í Mýrdal, 81,3 mm.

Þriðji sólríkasti október í Reykjavik er 2002 en hann er þar sá þriðji sólríkasti með 135 klukkustundir. Úrkoman var litið eitt yfir meðallagi á landinu en hitinn var um 0,8 stig yfir því. Snjólag var 20%. Allmiklar andstæður í hita voru í mánuðinum. Fyrsti dagurinn og sá sjötti settu dagshitamet að meðalhita í Reykjavík og þann annan fór hitinn á Reykhólum í 19,0 stig. Undir lok mánaðarins mældist hins vegar mesti kuldi sem mælst hefur á landinu í október. Í Möðrudal mældist frostið -22,0 stig á kvikasilfursmæli en á sjálfvirku stöðinni á Neslandatanga við Mývatn fór frostið niður í -22,3 stig. Hvor tveggja þann 28. 

Október 1926  er hins vegar sá næst kaldasti á landinu, um þrjú og hálft stig undir meðalagi. Og hann er sá fjórði sólríkasti i höfuðstaðnum með 127,5 sólarstundir. Loftvægið var með því allra mesta sem mælst hefur í október í tæp tvö hundruð ár. Mánuðurinn nær líklega inn á topp tíu listann fyrir þurrk eða í það minnsta nálægt því, en úrkoman var meira en 50% af meðallaginu þeirra stöðva sem allra lengst hafa athugað. Á  Eyrarbakka er þetta sjötti þurrasti október. Snjólag var mjög mikið, það þriðja mesta nokkru sinni, 42%. Á Húsavík var snjódýptin 65 cm þann 14. en þann dag kom út í Englandi sagan um Bangsimon eftir A.A. Milne.

Á þriðja áratugnum eru tveir aðrir októbermánuðir á topp tíu sólarlistanum í Reykjavík. 

Árið  1923 er þar sjöundi sólarmesti október með 119 sólskinsstundir. Hitinn var um eitt stig undir  meðallagi landsins. Fremur var þurrt og var úrkoman aðeins þrír fjórðu af meðallaginu. Í Vestmannaeyjum er þetta reyndar næst þurrasti október sem mælst hefur en sá áttundi í Stykkishómi.   

Október 1928 var annálaður góðviðrismánuður, stilltur, bjartur og hlýr, hitinn um 1,3 yfir meðallaginu. Þetta er hlýjasti oktober á landinu af þeim tíu sólríkustu í Reykjavík. Hann skartar snjóléttasta október sem mælst hefur á landinu með aðeins 1% snjólag. Alls staðar nema á sjö stöðvum var alautt en á þessum sjö voru 1-3 alhvítir dagar og mesta snjódýpt sem mæld var í mánuðinum öllum var 1 cm! Mánuðurinn var örlítið þurrari en 1926 og er áttundi þurrasti október í Reykjavík. Einstaklega þurrt var í Borgarfirði. 

Árið 1960 var október einnig mikill góðviðrismánuður. Og loftvægi var það mesta í október frá  1926 fyrir utan árið 1983. Þetta er sjötti sólríkasti október í Reykjavík með 120 sólarstundir en sá næst sólríkasti á Akureyri þar sem sólskinsstundirnar voru 100. Á Melrakkaslettu (1957-1999) mældist ekki sólríkari okótóber, 88 stundir. Hitinn var heilt stig yfir meðallagi á landinu en úrkoman var aðeins  um 42% af meðallaginu og er þetta með þurrustu októbermánuðum. Á Hallormsstað mældist aldrei minni úrkoma í október (1937-1989) og heldur ekki á Nautabúi í Skagafirði (1946-2004). Þetta er næst snjóléttasti október á landinu (ásamt 1946, 1976 og 2000), eftir  frænda sínum október 1928, með snjólag upp á 2%. Ekki spillti það nú haustblíðunni í höfuðborginni þetta árið að nóvember reyndist svo sá sólríkasti sem mælst hafiði þá (og er enn sá næst sólríkasti) og var auk þess hlýr en ekki kaldur!  

Tíundi sólríkasti október i Reykajvík er hafísaárið 1967 með 116 stundir. Hitinn var rúmlega eitt stig undir meðallagi. Feiknarlegt kuldakast gerði upp úr miðjum í mánuðinum. Dagarnir 16. og 17. settu dagshitamet fyrir meðalhita í kulda í Reykjavík. Á Kornvelli við Hvolsvöll fór frostið þ. 17. í -19,0 stig sem er mesta frost sem mælst hefur á láglendi á landinu í október. Mánuðurinn er þurrasti október á Hæli í Hreppum frá 1927, 33,7 mm, en sá fimmti þurrasti á Eyrarbakka og sjötti í Vestmannaeyjum.  Úrkoman var um 68% af meðallaginu en snjólagið var 22%. 

Níundi sólríkasti október í Reykjavík er hins vegar 1998 með 117 klukkustundir.  Hitinn var um hálft annað stig undir meðallagi landinu í heild en úrkoman um 62% af meðallaginu. Sagt var að mánuðurinn hafi sýnt á sér flestar hliðar, framan af var var mild og góð sumartíð um norðvestanvert landið en um miðjan mánuð skall á vetur með miklum snjó fyrir norðan en sunnanlands var kalt og þurrt. Snjólag var nokkuð mikið,32%. Aðeins var alautt allan mánuðinn á einni veðurstöð.   

Síðasti október í Reykjavík í tíma sem nær inn á topp tíu sólarlistann er 2006 en hann er þar sá fimmti sólríkasti með 124 klukkustundir. Hitinn var 1,6 stig yfir meðallagi en úrkoman um 17% fram yfir meðallag en snjólagið var 9%. Hlýtt var, hitinn 0,6 yfir meðallagi. 

Á Akureyri er október 1974 sá sólríkasti með 103,5 klukkustundir en meðaltalið 1961-1990 er 51 stund. Á Hólum í Hornafirði er þetta einnig sólríkasti október (frá 1958) með 135 stundir. Athyglisvert  er að næsti október, hinn hlýi 1975, er sá sólarminnstí á Hólum í Hornafirði, 26 klukkustudnir. Á Hallormsstað er þetta næst sólríkasti október. Í Reykjavík voru sólarstundirnar nánast nákvæmlega í meðallaginu 1961-1990. Hitinn var rétt yfir meðallagi á landinu en úrkoman um 13%  fram yfir það og snjólagið var 10% en  víðast hvar var alautt allan mánuðinn á suðurlandi.

Október 1986 er einna merkilegastur fyrir það að þá mældist minnsta meðalloftvægi í nokkrum október.  Það var lægst 988,4 hPa í Stykkishólmi en 991,4 hPa í Vopnafirði og á Eyvindará. Í Reykjavík var það  989,9 hPa. Veður þóttu nokkuð rysjótt nema á austur og norðurlandi. Á Akureyri er þetta þriðji sólríkasti október með 94 sólarstundir Á Hallormsstað er þetta hins vegar sólríkasti október en þar skein sólin í 89 klukkustundir. Þurrviðrasamt var á sólskinssvæðinu en úrkoman í heild um 15%  fram yfir meðallagið okkar en hitinn var næstum því hálft annað stig undir meðallaginu. Snjólag var 30%. Þann 11. hófst leiðtogafundurinn frægi í Höfða. 

Október 1946 er sá fjórði sólríkasti á Akureyri en sólargæðunum var æði misskipt milli landshluta því aðeins einu sinni hefur mælst minna sólskin í Reykjavík. Úrkomunni var líka misskipt. Hún var um 11% umfram meðallagið á þeim stöðvum sem lengst hafa athugað en þetta er  næst þurrasti október sem mælst hefur á Dalatanga (frá 1938) og sá þriðji á Akureyri. Hins vegar er þetta þriðji úrkomusamasti október á Hæli í Hreppum. Snjólagið var það næst minnsta í október 2% (ásamt 1960, 1976 og 2000). Þetta er enda annar hlýjasti október á landinu í heild, nær þrjú og hálft stig yfr meðallagi, en sums staðar sá allra hlýjasti, þar á meðal á Akureyri.  

Október 1939, sem kom í kjölfar hins rómaða ofursumars 1939 er ekki aðeins sá sjötti hlýjasti á landinu, tæp þrjú stig yfir meðallagi, sá fimmti sólríkasti á Akureyri, 86,5 stundir, heldur er hann einnig sá þurrasti sem mælst hefur á Akureyri,0,7 mm, frá 1927. Hann er einnig þurrasti október sem mælst hefur á Grímsstöðum (frá 1934), 0,6 mm, Raufarhöfn (1933), 7,0 mm  og Sandi í Aðaldal (1934-2004), 2,4 mm. Hann var og sjaldgæflega þurrviðrasamur  á Tröllaskaga, Ströndum og á Vestfjörðum. Snjólagið var 5%.  Þann fyrsta héldu Þjóðverjar inn í Varsjá í Póllandi.

Árið 1955 kom sjötti sólríkasti október á Akureyri með 84 sólskinsstundir. Hann er hins vegar sá áttundi sólarminnsti í Reykjavík. Hitinn var í tæplega eitt stig undir meðallagi á landinu en úrkoman aðeins liðlega helmingur af meðallaginu. Snjór var í minna lagi, 11% , en víðast hvar alautt á suður og vesturlandi.  Bandaríska nóbelsskáldið kom til landsins og þ. 27. var tilkynnt að íslenska skáldið Halldór Kiljan Laxness hlyti bóbelsverðlaunin þetta árið. 

Október 1973 byrjaði strax fyrstu nóttina með mesta hita sem mælst hefur á landinu í október en á Dalatanga mældust þá 23,5 stig og yfir tuttugu stig á fjórum öðrum stöðvum. Þetta er sjöundi sólríkasti október á Akureyri með 81 stund. Reykjavík skaut þó höfuðstað norðurlands ref fyrir rass með 87 stundum en þar kemst mánuðurinn þó ekki inn á topp tíu sólarlistann. Hiti mánaðarins á landinu var nákvæmlega í meðallaginu 1961-1990 en úrkoman var dálítið yfir meðallaginu 1931-2000. Hún var þó mjög mikil á suðurlandi og sú níunda mesta í október á Eyrarbakka með sína löngu en þó dálítið sundurslitnu mælingasögu. Snjólag var minna en í meðallagi, 13%.

Áttundi sólríkasti október á Akureyri er 1978 með 70,5 sólskinsstundir. Hitinn var í rúmu meðallagi á landinu en úrkoman í tæpu meðallagi en snjólagið var 13%. Vígahnöttur sást þann 24. víða á suðurlandi.  Árið 1999 var níundi sólríkasti október á Akureyri með 67,9 sólarstundir. Úrkoma mátti heita í meðallagi á landinu en hitinn heilt stig yfir því. Snjólag var aðeins 8%.

Tíundi sólarmesti október á Akureyri er 1992 með 67,6 sólarstundir. Úrkoman á landinu var um 67%, snjólagið 11%, en hitinn um meðallag. Mjög hlýtt var þann 7. og fór hitinn þá í 21,7 stig á Dalatanga og Neskaupstað og er það dagshitamet á landinu. Þau met fyrir alla daga og margt fleira þarft og gagnlegt má sjá í hinu alræmda fylgiskjali!  

 

Enn ein nýjung í fylgiskjali

Bætt hefur verið dálki í fylgiskjalið með meðaltali lágmarkshita hvers dags í Reykjavík frá 1920. Hann er við hliðina á sambærilegum dálki varðandi hámarkshitann. 

Í fylgikskjalinu er því hægt að sjá, fyrir utan dagleg veðrabrigði, mesta og minnsta meðalhita sem mælst hefur hvern dag í borginni, hæsta og lægsta hita hvers dags gegnum árin og auk þess lægsta hámarkshita sem mælst hefur dag hvern. Og einnig er hægt að sjá hæsta og lægsta hita og meðalhita sem mælst hefur á Akureyri dag hvern og daglegan hámarkshita á landinu og meðaltal hámarkshita hvers dags á landinu.

Eitthvað fleira? Þetta er orðið svo mikið að maður ruglast sjálfur!

Og er þó von á meiru! 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_70_0.xls

Fyrsta næturfrost í Reykjavík

Í nótt kom fyrsta næturfrostið á þessu hausti í Reykjavík, -1,2 stig. Síðasta frost í vor var 17. maí. Frostlausi tíminn var því 134 dagar en meðaltalið frá 1920, þegar Veðurstofan var stofnuð, er 143 dagar en 147 árin 2001-2011.

Frá því Veðurstofan var stofnuð 1920 hafa 54 septembermánuðir af 93 (þessi talinn með) í Reykjavík verið frostlausir eða 58% allra mánaða.  Meðaltal lágmarkshita þessi ár fyrir september er 0,1 stig.

Ekki hefur enn mælst frost á suðausturlandi og við suðurstöndina og reyndar á einstaka stöðvum annars staðar.   

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_69_0.xls

Ekki mjög kaldur september en úrkomusamur

Þrátt fyrir óveðrið   mikla sem kom í þessum mánuði ætlar hann ekki að koma sérlega illa út hvað hitann snertir. Æði margir septembermánuðir hafa þar slegið honum við. Meðalhitinn í Reykjavík er nú næstum því kominn upp í meðallagið 1961-1990. Ekki mun þó hlýna á lokasprettinum en fremur kólna og verður meðalhitinn lítið eitt undir meðalhita þessa tímabils en langt undir meðallagi áranna 1931-1960 og sömuleiðis meðalhita september það sem af er þessari öld.

Á Akureyri er hitinn nú hálft stig undir meðallaginu 1961-1990. Þar er mánuðurinn þegar orðinn næst úrkomsamasti september sem þar hefur mælst. Gaman væri nú að hann slægi metið sem er 166 mm frá árinu 1946. Víðast hvar er úrkoman þegar komin yfir meðallag, þar með talið í Reykjavík en hvergi þó jafn tryllingslega sem á Akureyri þar sem hún er orðin talsvert meira en þreföld.  

Snjóalög í þessum september verða eflaust með því meira eða mesta á norðurlandi eftir árstíma.

Nú er komin sjálfvirk veðurstöð á Grímsstöðum á Fjöllum á vegum Veðurstofunnar en þar hafa verið mannaðar athuganir samfellt frá því 1907. Ætli sé ekki tímaspursmál hve nær mannaðar athuganir leggjast þarna af. Ekki  hvarflar víst að landleigurum að fá þennan Nubo til að fjármagna mannaða veðurstöð sem athugaði allan sólarhringinn. Hvað þá gera það að skilyrði fyrir leigu jarðarinnar til hans. Hann mundi ekki finna fyrir þessu fjárhagslega.

En það er auðvitað til of mikil mælst að þeir sem sjá um þetta hafi minnsta skilning eða áhuga á veðurathugunum eða veðurfarslegum rannsóknum. 

 

   

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_67_0.xls

Sólarminnstu septembermánuðir

September 1943 er sá sem boðið hefur upp á minnst sólskin í Reykjavík frá 1911 með 40 sólskinsstundir en meðaltalið 1961-1990 er 125 klukkustundir. Og hann er sá þriðji sólarminnsti á Akureyri með 34 stundir. En sumarið í heild, júní til september, er það sólarslakasta sem mælst hefur á Akureyri frá 1928. Auk þess var veturinn og árið 1943 það sólarrýrasta sem þar hefur mælst. Í síðustu viku mánaðarins kom mikið hríðarveður fyrir norðan. Jörð varð reyndar hvít líka sums staðar á Snæfellsnesi og á Vestfjörðum. Snjólag var 7% á landinu og hefur aðeins verið meira árin 1954 og 2005.  Hitinn var í meðallaginu 1961-1990 en úrkoman langt yfir meðallaginu 1931-2000 en eins og áður í þessum sólskinspistlum er miðað við þessi meðaltöl svo einhver viðmiðun sé notuð um það hvernig mánuðurnir sem sagt er frá komu út í hita og úrkomu. Á Mælifelli í Skagafirði mældist úrkoman 172 mm og hefur aldrei mælst önnur eins  septemberúrkoma á veðurstöðvum þar í grennd.  Þetta voru þó smámunir miðað við úrkomuna á Horni í Hornvík á Ströndum sem var 442 mm. Á Blönduósi var einnig met úrkoma, 123 mm. Íslandsklukkan eftir Halldór Laxness kom út þann 4. en heimsstyrjöldin stóð sem hæst.   

Sólarlakasti september á Akureyri er hins vegar árið 1988, 24 klukkustundir, en meðaltalið er 85 stundir árin 1961-1990. Á Melrakkasléttu mældust sólskinsstundir aðeins 19 og er það minnsta sólskin sem mælst hefur í september á íslenskri veðurstöð. Á Hallormsstað voru sólskinsstundirnar 33 og voru þar aðeins  færri í september 1981. Á Dalatanga hefur aðeins einu sinni mælst meiri úrkoma í september (frá 1938). Þar fór hitinn í 25,8 stig þann 14. sem er næst mesti septemberhiti sem mælst hefur á  landinu. Sama dag fór hitinn í 24,5 stig á Neskaupstað. Snjólag  var 5% á landinu. 

Fyrir 1920 komu fjórir septembermánuðir sem ná inn á lista yfir þá tíu sem hafa minnst sólskin í Reykjavík. Á þessum árum, áður en Veðurstofan var stofnuð, voru sólskinsmælingarnar reyndar á Vífilsstöðum.  

September 1912 er sá annar sólarminnsti með 39 sólskinsstundir. Þetta var úrkomusamur mánuður, meira en 50% yfir meðallaginu á landinu en vel  hlýr, heilt stig yfir meðallaginu. Á austurlandi féllu skriður í fyrstu vikunni vegna mikilla rigninga. Næsti september, 1913, er sá áttundi sólarminnsti með 71 sólarstund.  Það var fremur  hlýtt, hitinn meira en hálft stig yfir meðallagi og úrkoman nokkuð undir því. Árið 1916 var landshitinn sá sami og 1913 og úrkoman mjög svipuð. Sólin í Reykjavík skein 69 stundir sem gerir hann sjöunda sólarminnsta september. Um miðjan mánuð kom mikið norðanáhlaup með brimi sem olli tjóni á Siglufirði. September 1919 var ólíkur þessum mánuðum. Hann var kaldur, heilt stig undir meðallagi, og úrkoman var ennþá  minni, um þrír fjórðu af meðallaginu. Óþurrkar voru þó á norðausturlandi. Sólin skein í 61 stund í höfuðstaðnum og er þetta þar fimmti sólarsnauðasti september. Þann 3. var í fyrsta skipti flogið á Íslandi en þ. 10. var austurríska keisaradæmið lagt formlega niður. 

Á fjórða áratugnum komu tveir septembermánuðir sem eru á topp tíu listanum á Akureyri fyrir sólarleysi. Árið 1934 voru sólskinsstundirnar þar  55 og er þetta áttundi sólarrýrasti september. Hitinn var meira en heilt stig yfir meðallagi á landinu og úrkoman var meira en 50% yfir því. Einstaklega úrkomusamt var á Kjörvogi á Ströndum, 268 mm, og hefur á veðurstöðvum þar í grennd aldrei mælst jafn mikil úrkoma í september eða nokkrum öðrum mánuði ársins. Litlu minni úrkoma var á útskögum allt frá austfjörðum norður og vestur um til Stranda. Þetta var austanátta september. 

Í september 1935 skein sólin 57 stundir á Akureyri og gerir það mánuðinn níunda sólarminnsta september þar. Mánuðurinn var lítið eitt kaldari á landinu en árið áður en úrkoman var miklu minni, náði ekki þremur fjórðu af meðallaginu. Sérstaklega var þurrt á suðvesturlandi og er þetta þurrasti september sem mælst hefur í Stykkishólmi (frá 1857) og í Reykjavík.  Á síðast talda staðnum  voru sólarstundirnar 130 og meðalhitinn 9,2 stig og mun þetta vera með ljúfari septembermánuðum í höfuðborginni. Úrkoman á Vestfjörðum var einnig sjaldgæflega lítil. Þann 15 voru gyðingar í Þýskalandi sviptir mannréttindum með alærmdri lagasetningu.  

Á fyrsta hernámsárinu, 1940, mældust sólskinsstundirnar 60,5 stundir á Akureyri og er hann þar með sá ellefti sólartæpasti. Hitinn á landinu  var rúmlega eitt stig undir meðallagi en úrkoman var aðeins ríflega helmingur af meðalúrkomu og tel ég mánuðinn sjöunda þurrasta september. Það var í þessum mánuði, svo seint sem þann 24., sem dularfullur atburður gerðist á Teigarhorni við Berufjörð. Í Veðráttunni stendur: "Þ. 24. Milli kl. 15 og 16 kom hitabylgja á Berufirði og fannst hún einnig af sjómönnum á miðum úti af firðinum. Hámarksmælir á Tgh. Sýndi 36° þenna dag." Þessi tala hefur þó síðar verið strikuð út  á Veðurstofunni. Klukkan 14 var hitinn 13.1 stig á stöðinni. En hvað fundu sjómennirnir?! Ætla menn að hetjur hafsins fari með rugl?! Mjög þurrt var þennan mánuð á Teigarhorni, 13,9 mm, og hefur aðeins tvisvar verið þar þurrviðrasamara í september (frá 1873). Mikið kuldakast gerði snemma í mánuðinum og setti niður snjó fyrir norðan kringum þann 10. en þann 7. var hámarkshitinn i Reykjavík aðeins 4,9 stig sem er algjört met þann dag. Meðalhitinn hefur þá ekki verið þar mikið meiri en þrjú og hálft stig sem er líka einsdæmi svo snemma i september í Reykjavík, a.m.k. síðan Veðurstofan var stofnuð 1920.       

September 1945 er sá tíundi sólarminnsti á Akureyri en þá skein þar sólin í 58 stundir en 87 í Reykjavík. Það var svo úrkomusamt að úrkoman var um 80% umfram meðallagið og er þetta sjötti úrkomusamasti september á landinu að mínu tali. Mjög úrkomusamt var á suðausturlandi og hefur ekki mælst votari september á Fagurhólsmýri, 372 mm, (frá 1922) né á Kirkjubæjarklaustri, 444 mm (frá 1931).  Tónsnillinganrir hrundu niður þennan mánuð. Anton von Webern var skotinn til bana af slysni þ.15. en Béla Bartók dór úr hvítblæði þ. 26. 

Árið 1949 var september sá fjórði sólarsnauðasti í Reykjavík með 59 sólarstundir en 71 á Akureyri. Hitinn var hálft annað stig yfir meðalagi og úrkoman í rösku meðallagi. Það er annars merkilegast við þennan mánuð að þá mældist mesti hiti á landinu sem mælst hefur í september, 26,0 stig þann 12. á Dalatanga á austfjörðum. Um morguninn var sólarhringsúrkoman í Kvíginindisdal við Patreksfjörð 105 mm. Þann 8. dó enn einn tónsnillingurinn, Richard Strauss, síðasti dínósár 19. aldarinnar í tónlist.

Á því góða ári 1953  sem skartaði 8. hlýjasta september á landinu var hann þó sá sjötti sólarrýrasti í Reykjavík með 68 sólskinsstundir. Hitinn var um tvö og hálft stig yfir meðallagi en úrkoman var mikil, 45% umfram meðallag. Hún var mjög mikil á suðausturlandi og ekki hefur mælst meiri úrkoma í september á Hólum í Hornafirði, 376 mm (frá 1931).

September 1954 er sá sjöundi sólarminnsti á Akureyri með 53 stundir en  í Reykjavík er hann sá tíundi sólríkasti. Þetta var kaldur norðanáttamánuður og tel ég hann sjöunda kaldasta september á landinu. Þetta er jafnframt snjóþyngsti september sem mælst hefur frá 1924. Snjólag á landinu var 11%, en var  til jafnaðar 2% árin 1961-1990. Mesta frost sem mælst hefur á landinu í september mældist þann 27. í Möðrudal, -19,6 stig. Allvíða annars staðar þar sem lengi hefur verið athugað komu kuldamet í september. Úrkoman var mikil á norðausturlandi en lítil á suðvesturlandi en á landinu var úrkoman aðeins rúmlega hálf meðalúrkoma og að minni ætlan rétt skríður mánuðurinn inn á lista yfir tíu þurrustu septembermánuði. Í Vestmannaeyjum hefur ekki mælst þurrari september frá 1881, 37,1 mm, og ekki heldur á Eyrarbakka, 19,2 mm 

Ekki var sólinni fyrir að fara í september 1958, þriðja  hlýjasta september, bæði á landinu og í Reykjavík. Sólskinið í höfuðborginni var 71 stund og er þetta þar níundi sólarminnsti september. Meðalhitinn í Reykjavík var 11,4 stig sem væri ágæt tala í júlí, og landshitinn var meira en þrjú stig yfir meðallagi en úrkoman náði ekki alveg meðallaginu. Á Akureyri vantaði sólskinsmælingar í fjóra daga (sem líklega voru sæmilegir eða góðir sólardagar) en það sem mælt var voru aðeins 40 klukkustundir. Fyrsta  dag mánaðarins var landhelgin færð út í 12 mílur.

Sá ískaldi september, 1979, næst kaldasti í mælingasögunni frá 1866, er  fimmti september í sólarleysi  á Akureyri með 49 sólskinsstundir en þær voru 126 í Reykjavík. Hitinn var nær því þrjú stig undir meðallagi á landinu og úrkoman var mikil, hátt upp í að vera 50% meiri en meðallagið. Aðeins tveir septembermánuðir hafa verið úrkomusamari á Stórhöfða í Vestmannaeyjum en enginn á Hlaðhamri við Hrútafjörð, 123 mm (frá 1941). Mikið hret gerði um miðjan mánuð og við Mývatn voru 15 dagar taldir alhvítir. Þessi ósköp komu ofan í mjög kalt sumar.      

September 1981 er sá næst sólarminnsti á Akureyri með 32 sólskinsstundir. Þetta er hins vegar  sólarminnsti september á Hallormsstað, 28 klst  og Hólum í Hornafirði, 49,5 klst. En hann aftur á móti sá   níundi sólríkasti í höfuðborginni. Norðaustanátt var ríkjandi og úrkoman á landinu var í rétt aðeins rúmu meðallagi.  

Sjötti sólarsnauðasti september á Akureyri er 1987 en sólarstundirnar voru þá 50 í Reykjavík. Bæði hiti og úrkoma voru í rösku meðallagi á landinu. Mikil úrkoma var á Seyðisfirði þann 22. Og mældist sólarhringsúrkoman þar næsta morgun 108 mm. Montrealsamningurinn um verndun andrúmsloftsins var undirritðaur í Montreal þ. 16.

September 1992 er sá fjórði sólarslakasti á Akureyri með 39 stunda sólskin en ekki hafa mælst færri sólskinsstundir í september á Hveravöllum, 45 klukkustundir. Ekki hefur heldur mælst minna sólskin í september við Mýatn frá 1990. Hitinn var aðeins undir meðallagi á landinu en þó gerðist það að næst síðasta daginn fór hitinn í Reykjavík í 16,8 stig og hefur aðeins einu sinni mælst þar hærri hiti svo síðla sumars, 16,9 stig, síðasta dag septembermánaðar 1958. 

Sá hlýi september 1996, sá fjórði hlýjasti á landinu, var þriðji sólarminnsti í Reykjavík með 55 sólskinsstundir. Hitinn var næstum því þrjú og hálft stig yfir meðallagi landsins en úrkoman nálgaðist að vera 50% yfir meðallagi. Síðasta daginn hófst eldgos í Gjálp í Vatnajökli.

Númer tíu á listanum í Reykjavík er september 1966  með 71,9 sólarstundir og september 2009  var  með  nákvæmlega jafn fáar sólskinsstundir. Ekki hefur mælst minna sólskin en 1966 á Sámsstöðum, 46 klst. Hitinn á landinu var tæplega hálft  stig yfir meðallaginu í 1966 mánuðinum en úrkoman aðeins liðlega helmingur af meðallaginu og kemst mánuðurinn inn á topp tíu þurrustu septembermánuði á landinu. Í september 2009 var hitinn hins vegar heilt stig yfir meðallaginu en úrkoman var um 40 % yfir meðallagi.

Meðalhiti ellefu septembermánaðanna með minnst sólskin í Reykjavík er 8,8, stig eða 2,1 stigi hlýrri en meðalhiti tíu sólríkustu septembermánaða en meðalhiti tíu sólarminnstu septembermánaða á Akureyri er 6,3 stig eða 1,4 stigum lægri en meðalhiti hinna tíu hlýjustu. Varla er hægt að fara í sólskinsskap yfir þessari staðreynd hvað Reykjavík varðar.

Nýjung

Við höldum áfram með þennan tiltölulega slappa september sem einn sem gerði einhvers staðar athugasemd við netfærslu sagði að líktist fremur október en september.

Hið nýjungagjarna fylgiskjal bryddar nú upp á tveimur nýjungum til vibótar.

Á blaði 1 hefur verið settur inn dálkur með meðaltali hámarkshita í Reykjavík hvern dag mánaðarins frá stofnun Veðurstofunnar 1920 og annar dálkur með meðaltali hámarkshita hvers dags á landinu frá 1949. Þetta eru bein dagsmeðaltöl en ekki útjöfnuð. Menn geta nú áttað sig á því hvernig hámarkshiti viðkoamndi dags stendur sig í samanburði við langtíma reynslu. 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_66_0.xls

Sólríkustu septembermánuðir

Norðlægar  áttir eru mestu sólaráttirnar í Reykjavík. Og því meiri norðanátt því meiri líkur á sól. Og því meiri norðanátt því meiri líkur á köldu veðri. Þess vegna er það svo að  fimm af tíu köldustu septembermánuðum í Reykjavík eru einnig á lista yfir þá tíu sólríkustu.

Árið 1975 er sólríkasti september sem mælst hefur í Reykjavík frá 1911 með 187 sólarstundir en meðaltalið 1961-1990 er 125 stundir. Þetta er jafnframt fjórði kaldasti september í höfuðborginni en sá fimmti á landinu frá 1866 eftir mínum kokkabókum. Norðanáttin var svo að segja linnulaus. Á Sámsstöðum er þetta einnig sólríkasti september, 160 klst.  Fremur sólríkt var líka fyrir norðan. Hitinn var 1,6 stig undir meðallagi á landinu fyrir þær stöðvar sem lengst hafa athugað. Úrkoman var í rúmu meðallagi miðað við meðaltalið 1931-2000 þeirra stöðva sem lengst hafa athugað. DV hóf göngu sína hinn 8.    

Kaldasti september í Reykjavík og líka á landinu í heild er hins vegar árið 1918 en hann er sá áttundi sólríkasti í Reykjavík með 162 stundir. Mánuðurinn var ansi þurr á manninn ofan í kuldann, úrkoman liðlega helmingur af meðallaginu. Þá mældist mesta frost sem mælst hefur í Reykjavík í september, -4,6 stig þ. 29.  

Sólríkasti september á Akureyri er hins vegar 1976 en þá mældust sólskinsstundirnar, 189 eða 2 stundum fleiri en í sólríkasta september í Reykjavík. Þetta er eina dæmið um það að sólskinsmet nokkurs mánaðar sé hærra á Akureyri en í Reykjavík. Meðaltal sólarstunda í september 1961-1990 á Akureyri er aðeins 87 stundir. Þetta er jafnframt sólríkasti septembermánuður sem mælst hefur á íslenskri veðurstöð. Á Melrakkasléttu er þetta og sólríkasti september sem þar hefur mælst, 176 klst og einnig á Hveravöllum, 171 klst. Sólardagar með meira en tíu stunda sól voru fimm á Akureyri og hafa aldrei verið fleiri í september. Í Reykjavík var sólskin líka talsvert meira en í meðallagi. Þetta er þriðji þurrasti september á Akureyri, eftir 1958 og 1931. Alls staðar var þetta stilltur og hlýr mánuður, hitinn sjónarmun yfir meðallaginu 1931-1960 en þá var meðalhiti september 1,2 stig yfir meðallagi áranna 1961-1990. Það var líka mjög þurrviðrasamt. Á Vopnafirði var úrkoman aðeins 0,1  mm og hefur aldrei mælst minni septemberúrkoma á íslenskri veðurstöð. Á Raufarhöfn og Húsavík mældist aldrei minni septemberúrkoma og heldur ekki á Ströndum, Hrauni á Skaga og í Grímsey. Úrkoman á landinu var aðeins liðlega helmingur af meðallaginu 1931-2000 en mánuðurinn nær samt ekki alveg inn á topp tíu listann yfir þurrustu mánuði fyrir þær stöðvar sem allra lengst hafa athugað. Mao formaður andaðist þ. 9.

Næsti september, 1977, er sá  tíundi sólríkasti á Akureyri með 118 sólskinsstundir. Hitinn á landinu var nákvæmlega í meðallagi en úrkoman átti þó nokkuð upp í það. Þetta er sólríkasti september sem mældist á Hallormsstað, 154 klst. Mjög sólríkt var einnig á Melrakkasléttu, 161 stund, og aðeins september árið áður var þar mældur sólarmeiri. Þann 8. opnaðist hraunsprunga við Leirhnúk og starfsmenn virkjunarinnar urðu að flýja.  

Þess má hér  geta að enginn septembermánuður kemst inn a topp tíu listann að rólríki bæði í Reykjavík og á Akureyri.

Næst sólríkasti september í Reykjavík er 1954, 186 stundir. En þetta var kaldur norðanáttamánuður og tel ég hann sjöunda kaldasta september á landinu. Þetta er jafnframt  snjóamesti september sem mælst hefur frá 1924, snjólag á landinu var 11%, en er til jafnaðar 2%. Vetrarríki mátti heita á norðurlandi síðustu vikuna og reyndar víðar. Jafnvel var skódjúpur snjór að morgni hins  28. í Reykjavík en hvarf þó fljótlega.  Mesta frost sem mælst hefur á landinu í september mældist þann 27. í Möðrudal, -19,6 stig. Allvíða annars staðar þar sem lengi hefur verið athugað komu kuldamet í september. Úrkoman var mikil á norðausturlandi en lítil á suðvesturlandi en á landinu var úrkoman aðeins rúmlega hálf meðalúrkoma og að minni ætlan rétt skríður mánuðurinn inn á lista yfir tíu þurrustu septembermánuði. Í Vestmannaeyjum hefur ekki mælst þurrari september frá 1881 og ekki heldur á Eyrarbakka frá 1880 en eyða var 1911-1925 og ekki í  Hreppunum og í Fljótshlíð. Met þurrkar í september virðast hafa teygt sig um Borgarfjörð og sunnanvert Snæfellsnes en þar hefur verið skipt um stöðvar og erfitt að átta sig nákvæmlega á þessu.  

Fjórir aðrir mjög sólríkir septembermánuðir í höfuðstaðnum eru einnig með þeim köldustu.

Árið 1924 var september sá tíundi sólríkasti með 155,5 stundir og hann var jafnframt sá 10. kaldasti. Tvo daga síðast í mánuðinum var alhvítt í borginni en snjódýpt var aðeins 1 cm. Snjólag á landinu var 7% og er með því mesta í september. Úrkoman var aðeins rétt rúmlega helmingur af meðalúrkomunni og örlítið minni en 1954 og kemst mánuðurinn inn á topp tíu listann fyrir þurrustu septembermánuði. 

Tveir kaldir og sólríkir septembermánuðir komu í röð árin 1981 og 1982.

Sá síðarnefndi er sá sjöundi sólríkasti með 159 sólarstundir og á landinu er hann sjötti kaldasti september. Úrkoman var rétt neðan við meðallag. 

September 1981 var hins vegar sá  9. sólríkasti í höfuðborginni en aftur á móti sá sólarminnsti bæði á Akureyri, 32 kkukkustundir, og Hallormsstað, 28 stundir og auk þess á Hólum i Hornafirði, 49,5 klukkustudnir. Norðaustanátt var ríkjandi og úrkoman á landinu var í rétt rúmu meðallagi. Hitinn var í tæpu  meðallagi.  

September 2005 er sá þriðji sólríkasti í Reykjavík með 185 sólskinsstundir. Hitinn var um hálft annað stig undir meðallagi á landinu og frávikið furðulega jafnt um allt land. Mjög  kalt var síðustu vikuna. Þá var víða komin vetrarfærð fyrir norðan og festi snjó á Akureyri og líka á stöku stað sunnanlands og vestan.  Snjólagsprósenta á öllu landinu var 98% og hefur ekki verið hærri nema 1954. Mjög úrkomusamt var norðantil á landinu en minni en í meðallagi sunnanlands en hvergi voru þó raunveruleg þurrviðri og landsúrkoman í kringum meðallag.  

September 1957 var um landið rétt undir meðallagi 1961-1990 og er sá fjórði sólríkasti í Reykjavík með 177 sólskinsstundir. Hann hefur hins vegar metið í borginni fyrir fjölda sólardaga fleiri en 10  klukkustundir og voru þeir tíu. Menn töldu þetta mjög góðan mánuð. Aðeins september 1935 og 1927 hefur verið þurrari í Stykkishólmi frá 1856 og einungis september 1952 í  Vík í Mýrdal frá 1925.

Þann 27. var mikið kjarnorkuslys nærri Sjeljabínsk Rússlandi en ekki var upplýst um það fyrr en nokkrum áratugum síðar. Margt gerðistí menningarlífinu heima og erlendis. Árbæjarsafn opnaði þ. 22.,  Sibelius lest þ. 20., skáldsagana On the Road (Á vegum úti) eftir Kack Kerourac kom þ. 5. en söngleikurinn West Side Story eftir Leonard Bernstein var flrumfluttur á Broadway þ. 26. Í Reykjavík fór fram alþjóðlegt skákmót sem kennd var við sænska stórmeistarnn Ståhlberg  sem  keppti á mótinu.   

Aðeins hlýrri en þessi mánuður en 1958, þó hann hafi varla tekist að merja meðalhitann 1961-1990, var september 1994 sem er sjötti sólríkasti i Reykjavík með  168 stundir af sólskini. Hægviðrasamt var og þurrt, um þrír fjórðu af meðalúrkomu, og sólríkt um allt land. Á Akureyri er þessi mánuður sá annar sólríkasti en þar skein sólin 130 klukkustundir. Við Mývatn hefur ekki mælst sólríkari september í um 25 ára mælingasögu, 136,5 stundir. 

Eini septembermánuðurinn meðal hinna tíu sólríkustu í Reykjavík sem náði klárlega meðalhita á landinu og var beinlínis hlýr er september 2011. Hann krækti í að vera fimmti sólríkasti september í borginni með 168 sólarstundir og var 1,7 stig yfir hitameðaltali landsins 1961-1990 og meira að segja hálft stig yfir meðaltali hlýju áranna 1931-1960. Í Reykjavík voru 9 dagar með meira en tíu klukkustunda sólskini, það næst mesta í nokkrum september. Á Akureyri voru sólskinsstundirnar yfir meðallagi en sættu þó engum tíðinum. 

Sólríkasta septembermánaðar á Akureyri, 1976, hefur áður verið getið. En það er skemmtilegt að sjálfur september 1939, glæsilegasti hitaseptember í sögunni á landinu (ásamt 1941) er áttundi sólríkasti september í höfuðstað norðurlands með 122 stundir. Meðalhitinn var þá 11,5 stig á Akureyri og hefur aðeins verið lítillega hlýrra þar í september 1941 og 1996. 

Árið 1931 var fjórði sólríkasti september á Akureyri með 127, 5 klst sólskin. Þetta er jafnframt tíundi hlýjasti september á landinu og úrkoman var um þrír fjórðu af meðallaginu 1931-2000. Mjög  þurrt var á austurlandi og sums staðar fyrir norðan. Aðeins september 1894 hefur verið þurrari á Teigarhorni frá 1873 og september 1958 á Akureyri frá 1925. Á Eiðum var úrkoman aðeins 2,9 mm.  

Lýðveldisárið 1944 kom þriðji sólríkasti september í höfuðstað norðurlands með 128 klst. Hitinn var um hálft stig yfir meðallagi á landinu en úrkoman rúmlega einn fjórðu yfir meðallaginu. Kvikmyndaleikkonan fræga, Marlene Dietrich, skemmti hermönnum á Íslandsi þ. 14. en lokahnykkur styrjaldarinnar var í fullum gangni.

September árið 1967 er sá sjöundi sólríkasti á Akureyri með 122 stundir. Hitinn var um 1,3 stig yfir meðallaginu 1961-1990 og á því tímabili voru aðeins þrír septembermánuðir hlýrri á landinu. Úrkoman var hins vegar minni en þrír fjóðu af meðallaginu. Sólskin í Reykjavík var 125 stundir, fleiri en á Akureyri, en kemst þar ekki inn á topp tíu sólarlistann.

September eftir kulda og rigningasumarið mikla á suðurlandi 1983 var alls staðar sólríkur en ansi kaldur, um heilt stig undir meðallaginu á landinu en miklu meira en það á norðausturlandi.  En hann er sá níundi sólríkasti á Akureyri með 122 stundir. Þar mældist svo mesti loftþrýstingur á Íslandi í september, 1038,3 hPa þ. 26. Það sýnir svo kannski nokkra (gamaldags) öfga í veðurfari að eftir þetta mikla úrkomusumar á suðurlandi skuli þessi september einfaldlega vera sá þurrasti sem mælingar eru til um á landinu með minna en 40% af úrkomunni 1931-2000 á þeim fáu stöðvum sem lengst hafa athugað. Ekki hefur mælst þurrari september á Hólum í Hornafirði, Fagurhólsmýri og Kirkjubæjarklaustri. Á Kvískerjum er þetta eini september þar sem úrkoman hefur mælst minni en 100 mm en hún var 46 mm. Oft var bjart yfir í þessum mánuði og enn var meira sólskin í Reykjavík en á Akureyri, 138 klukkustundir. Þann fyrsta varð sá ægilegur atburður að sovésk orustuþota skaut niður farþegaþotu frá S-Kóreu og fórust þar 269 manns.  

Árið 1986 skein sólin á Akureyri í 125 klukkustundir sem gerir mánuðinn fimmta sólríkasta september þar. Á Hólum í Hornafirði hefur aftur á móti aldrei mælst eins sólríkur september, 184 klukkustundir. Hitinn var heilt stig undir meðallaginu á landinu. Og enn og aftur var sólríkara í Reykjavík en á Akureyri, 146,5 stundir. Úrkoman á landinu var aðeins rétt yfir helming af meðallagi og er þetta einn af allra þurrustu septembermánuðum, nærri því að vera á miðjum topp tíu listanum.

Síðasti septembermánuður sem kemst inn á topp tíu listann fyrir sólríki á Akureyri er árið 2000 en þá skein sólin 124 stundir og er þetta sjötti sólríkasti september á staðnum. Í Reykjavík voru sólarstundirnar 140. Úrkoman á landinu var í rúmu meðallagi en hitinn meira en hálft annað stig yfir því. Þann 3. lést Indriði G. Þorsteinsson rithöfundur en þ. 9. kom þýska nóbelskáldið Gunther Grass til landsins. Og þ. 25. varð Vala Flosadóttir þriðja í stangarstökki á ólympíuleikunum í Sydney.   

Meðalhiti tíu sólríkustu septembermánaða á Akureyri er 7,7 stig en meðaltal allra septembermánaða þar árin 1961-1990 er 6,5 stig en 7,8 stig árin 1931-1960. Meðalhiti tíu sólríkustu septembermánaða í Reykjavík er hins vegar 6,7 stig en meðaltalið 1931-1960 er 8,6 stig og 7,3 stig árin 1961-1990. Sú staðreynd að tíu sólríkustu septembermánuðir á Akureyri skuli vera heilu stigi hlýrri en samsvarandi mánuðir í Reykjavík segir sína sögu um það hvaða áttir eru sólarvænstar á hvorum stað, köld norðanátt í Reykjavík en hlý sunnanátt á Akureyri.

Enginn alvöru bati

Hret getur komið í öllum sumarmánuðum og alhvíta jörð getur þá gert í heiðabyggðum norðanlands.  En snjódýptin er ekki mikil, svona 10 cm mest í júlí og ágúst  og frameftir september en yfirleitt miklu minni. Það er ekki fyrr en í seinni hluta september sem búast hefur mátt við meiri snjódýpt en þetta, allt upp í hálfan metra seint í mánuðinum og auðvitað bara einstaka sinnum. Það sem nú er að gerast á sér því ekki hliðstæðu síðustu áratugi svona snemma hausts eða réttara sagt svona síðla sumars hvað snjóinn varðar. Snjódýptin hefur sums staðar fyrir norðan verið 25-50 cm.

Í fyrradag hlánaði ekki allan sólarhringinn á Grímsstöðum á Fjöllum. Það er nauðasjaldgæft á þessum árstíma en hefur þó gerst áður einu sinni eða tvisvar á síðustu áratugum. En það er ekki kuldinn sem nú er aðalatriðið heldur snjóþyngslin og auðvitað hvassviðrið sem kom með þau.

Lítið mun leysa á næstunni til fjalla fyrir norðan og um helgina má jafnvel búast við meiri snjókomu  en þegar enn lengra líður er gert ráð fyrir að létta muni til. En þá verður kuldatíð.  

Er þetta þá ekki til vitnis um vaxandi öfgar í veðurfari? 

Nei, skrattakornið!  Þetta er fremur vitni um það að svo sem flest getur gerst í veðrinu á hverri árstíð.

Einstaka sinum gerast stórlega afbrigðilegir atburðir. Og svo ekki kannski næstu 50 árin.

Og hana nú!   

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_64_0.xls

Mikill snjór

Það hefur víst ekki farið framhjá neinum að mikill snjór er í heiðabyggðum á norðurlandi og víðar. Snjódýpt í morgun á Auðnum í Öxnadal var mæld 50 cm. Mesta snjódýpt sem ég veit um  í byggð í öllum september er 55 cm á Sandhaugum í Bárðardal þann 24. árið 1975. 

En nú er bara 11. september! Og  þori ég að veðja að þetta sé mesta snjódýpt sem mælst hefur á landinu, nema kannski á fjöllum, á þessum árstíma. Á Grímsstöðum var snjódýptin 30 cm og 20 cm í Reykjahlíð við Mývatn. Þarna er reynt að mæla jafnfallin snjó. 

Úrkoman á Akureyri var mæld 34,4 mm í morgun en 42,8 í gær. Á tveimur sólarhringum hafa þar því fallið 77 mm og er það ekki hversdagslegt.

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• akrv_2012_63_0.xls